Vai trò của hệ thống miễn dịch là bảo vệ con người luôn khỏe mạnh, ngăn ngừa mắc bệnh và nhiễm trùng. Khi hệ miễn dịch của cơ thể gặp những vấn đề bất thường sẽ dẫn đến một số bệnh lý liên quan đến hệ miễn dịch và sức đề kháng.
HỆ MIỄN DỊCH CỦA CƠ THỂ
“Hệ thống miễn dịch” trong tiếng Anh được gọi là “Immune System.” Đây là một hệ thống phức tạp bao gồm mạng lưới các tế bào đặc biệt, protein, mô, và cơ quan, phối hợp với nhau để bảo vệ cơ thể khỏi vi khuẩn, vi rút, và các sinh vật gây bệnh khác. Tế bào bạch cầu, gồm hai loại chính, là thành phần quan trọng trong việc tìm kiếm và loại bỏ các tác nhân gây bệnh.
Hệ miễn dịch hoạt động thông qua phản ứng miễn dịch, một loạt các bước để tấn công và tiêu diệt những yếu tố gây bệnh. Phân bố rải rác của hệ miễn dịch ở nhiều vị trí trong cơ thể như amidan, hệ thống tiêu hóa, tủy xương, da, hạch bạch huyết, lá lách, và niêm mạc mỏng bên trong mũi, họng, và bộ phận sinh dục giúp duy trì hoạt động liên tục và lưu trữ các tế bào miễn dịch.
Khác với hệ thống thần kinh, hệ miễn dịch có khả năng nhận diện và phản ứng đối với nhiều tác nhân khác nhau, giữ cho cơ thể khỏe mạnh và bảo vệ chống lại các mối đe dọa từ môi trường.
VAI TRÒ CỦA HỆ THỐNG MIỄN DỊCH
BẢO VỆ CƠ THỂ KHỎI NHIỄM BỆNH
Hệ miễn dịch là hệ thống tự nhiên trong cơ thể chịu trách nhiệm về phòng thủ chống lại những tác nhân gây bệnh. Những kẻ xâm lược, bao gồm vi khuẩn, virus, ký sinh trùng, và thậm chí là nấm, có thể tồn tại ở mọi nơi trong môi trường xung quanh con người, bao gồm cả những nơi như trong nhà, nơi làm việc và môi trường tự nhiên. Phản ứng miễn dịch diễn ra qua các bước sau:
- Bước 1: Hệ miễn dịch khỏe mạnh tạo ra một rào cản ngăn chặn việc mầm bệnh hoặc kháng nguyên lạ xâm nhập vào cơ thể.
- Bước 2: Nếu kẻ xâm lược vượt qua rào cản, hệ miễn dịch tạo ra các tế bào bạch cầu, cũng như các hóa chất và protein khác để tấn công và phá hủy những yếu tố lạ này trước khi chúng có thể phát triển.
- Bước 3: Trong trường hợp thất bại, hệ thống phòng thủ của cơ thể tăng cường hoạt động để kìm hãm và ngăn chặn sự phát triển của mầm mống gây bệnh.
Hệ miễn dịch có khả năng nhận biết hàng triệu kháng nguyên khác nhau và triển khai các chức năng cần thiết để loại bỏ hầu hết các yếu tố gây bệnh. Nếu hoạt động một cách bình thường, hệ thống phòng thủ này có thể ngăn chặn nhiều vấn đề sức khỏe từ những căn bệnh thông thường đến những loại ung thư nguy hiểm.
TẠO KHÁNG THỂ CHỐNG BỆNH CŨ TÁI PHÁT
Con người được sinh ra với một mức độ hệ miễn dịch và sức đề kháng nhất định, song chúng sẽ cải thiện dần theo thời gian. Khi trẻ em thường xuyên mắc các bệnh cảm vặt, hệ thống miễn dịch sẽ tạo ra một “ngân hàng” kháng thể trong lần đầu tiên tiếp xúc với căn bệnh và hình thành khả năng chống lại chúng trong tương lai. Đưa những mầm bệnh đã được làm yếu vào trong cơ thể nhằm tạo điều kiện cho hệ miễn dịch chiến thắng, tạo ra kháng thể và ngăn chặn bệnh tái phát cũng chính là cách mà vắc xin hoạt động.
Tuy nhiên, hệ miễn dịch sẽ trở nên kém hiệu quả hơn khi con người già đi. Suy giảm miễn dịch có thể khiến họ yếu dần và dễ mắc bệnh, phổ biến là viêm khớp và ngay cả là một số loại ung thư.
TẦM QUAN TRỌNG CỦA HỆ MIỄN DỊCH
Khi hệ miễn dịch của cơ thể yếu đi, cơ hội bị tấn công từ vi khuẩn, virus và độc tố tăng lên, từ đó gây ra nhiều căn bệnh khác nhau. Dị ứng và tình trạng quá mẫn có thể phát sinh do rối loạn hệ miễn dịch, khi mà hệ miễn dịch không nhận ra đúng các chất không gây hại như phấn hoa hoặc lông động vật, dẫn đến những phản ứng quá mạnh từ cơ thể khi tiếp xúc với chúng.
Hệ miễn dịch đóng vai trò quan trọng trong quá trình thải ghép ở những bệnh nhân phải thực hiện cấy ghép để thay thế các mô hoặc cơ quan nội tạng bị tổn thương. Rối loạn hệ miễn dịch cũng có thể gây ra nhiều bệnh lý, bao gồm các bệnh tự miễn như tiểu đường ở trẻ vị thành niên, viêm khớp dạng thấp và thiếu máu. Ngoài ra, các bệnh suy giảm miễn dịch như HIV/AIDS và suy giảm miễn dịch kết hợp nghiêm trọng như SCID cũng là những hệ lụy của rối loạn miễn dịch.
DUY TRÌ HỆ MIỄN DỊCH KHỎE MẠNH
Các biện pháp sống lành mạnh có thể giúp cải thiện chức năng của hệ miễn dịch. Dưới đây là một số thói quen hữu ích:
- Tập thể dục: Việc duy trì hoạt động thể chất nhẹ nhàng như đi bộ nhanh có thể kích thích tế bào bạch cầu và giúp cơ thể sản xuất hormone endorphin, giảm căng thẳng và cải thiện sức khỏe nói chung.
- Ăn uống lành mạnh: Dinh dưỡng cân đối với rau củ, trái cây, và các thực phẩm giàu vitamin và chất chống oxy hóa có thể hỗ trợ chức năng miễn dịch. Tổn thương hệ miễn dịch do thừa cân cũng làm giảm sức đề kháng.
- Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ đủ và chất lượng là quan trọng để tái tạo tế bào, ngăn chặn tế bào khỏi bị tổn thương, và duy trì chức năng miễn dịch.
- Kiểm soát căng thẳng: Căng thẳng có thể giảm chức năng miễn dịch. Thiền, tập yoga, hoặc các hoạt động giải trí có thể giúp giảm căng thẳng và cải thiện trạng thái tinh thần.
- Không lạm dụng rượu và chất kích thích: Việc tiêu thụ rượu và chất kích thích có thể gây ức chế chức năng của tế bào bạch cầu và suy giảm sức đề kháng.
- Sống hạnh phúc: Mối quan hệ tích cực, tình bạn và tình yêu đều có thể giúp cải thiện tâm lý, giảm căng thẳng, và hỗ trợ hệ miễn dịch.
Tóm lại, vai trò của hệ thống miễn dịch là thực hiện các phản ứng nhanh và chuyên biệt nhằm bảo vệ cơ thể chống lại những mầm bệnh ngoại lai. Sức đề kháng của cơ thể đối với những đợt cảm cúm thông thường cho đến một số bệnh lý nguy hiểm cho thấy tầm quan trọng của hệ miễn dịch. Mặc dù các rối loạn liên quan đến hệ miễn dịch và sức đề kháng thường rất khó ngăn chặn, con người vẫn có thể xây dựng hệ miễn dịch của cơ thể mạnh mẽ hơn nhờ vào lối sống khoa học và sự phối hợp chặt chẽ với bác sĩ nếu mắc bệnh.
