Thân thể của phụ nữ trải qua nhiều biến đổi trong thời kỳ mang thai và sau khi sinh con. Trong điều kiện này, cuộc sống và áp lực tinh thần có thể dễ dàng đưa phụ nữ vào tình trạng trầm cảm sau sinh. Vậy làm thế nào để nhận diện và ngăn chặn vấn đề này trước khi nó trở nên quá nặng nề? Hãy cùng phunutoancau tìm hiểu chi tiết thông qua bài viết sau đây.
TRẦM CẢM SAU SINH LÀ GÌ?
Trầm cảm sau sinh (PPD) là tình trạng tâm lý và cảm xúc không ổn định mà phụ nữ thường trải qua sau khi sinh con. Đặc điểm của PPD bao gồm suy nghĩ tiêu cực, mệt mỏi, cáu kỉnh, buồn bã, và lo lắng về nhiều khía cạnh của cuộc sống.
PPD thường xảy ra nhiều nhất ở phụ nữ lần đầu tiên trải qua quá trình sinh nở và thường phát triển trong vòng 1 năm đầu sau sinh. Thống kê cho thấy khoảng 10-20% phụ nữ sau sinh mắc rối loạn tâm lý này, trong đó 15% xuất hiện triệu chứng trầm cảm trong 3 tháng đầu tiên và 15-25% xảy ra trong năm đầu sau sinh.
Trầm cảm có thể biến động từ nhẹ đến nặng, có trường hợp tự khỏi nhưng cũng có những trường hợp nặng mà không được can thiệp điều trị kịp thời, có thể gây hậu quả nghiêm trọng như mất tự chủ, hành động tự tổn thương và thậm chí tự tử.
CÁC LOẠI TRẦM CẢM SAU SINH THƯỜNG GẶP
Dựa trên mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng, trầm cảm sau sinh được chia thành 3 loại chính:
BABY BLUES (HỘI CHỨNG BUỒN BÃ SAU SINH)
Đây là một tình trạng tâm lý bình thường, thường gặp ở 30-80% phụ nữ sau sinh. Baby blues thường xuất hiện trong vòng 3-10 ngày đầu sau sinh, với các triệu chứng như:
- Khóc lóc, buồn bã, ủ rũ
- Mệt mỏi, mất ngủ
- Lo lắng, bồn chồn
- Cảm thấy căng thẳng, cáu gắt
TRẦM CẢM SAU SINH (PPD)
PPD là một rối loạn tâm trạng nghiêm trọng hơn baby blues, thường xuất hiện sau 3 tuần đầu sau sinh. PPD có thể gây ra các triệu chứng nghiêm trọng, ảnh hưởng đến khả năng chăm sóc con và sinh hoạt của người mẹ, bao gồm:
- Cảm giác buồn bã, tuyệt vọng kéo dài
- Mất hứng thú với các hoạt động thường ngày
- Khó ngủ, mệt mỏi
- Mất tập trung, suy nghĩ chậm chạp
- Cảm thấy tội lỗi, xấu hổ
- Có ý nghĩ tự tử hoặc làm hại bản thân hoặc con
RỐI LOẠN TÂM THẦN SAU SINH (PPDP)
PPDP là một dạng trầm cảm sau sinh nghiêm trọng nhất, có thể gây ra các triệu chứng loạn thần, bao gồm:
- Hoang tưởng
- Ảo giác
- Kích động, hoảng loạn
- Mất kiểm soát hành vi
DẤU HIỆU TRẦM CẢM SAU SINH
Các dấu hiệu khởi phát trầm cảm sau sinh có thể khác nhau ở mỗi người, nhưng thường bao gồm các dấu hiệu sau:
- Thay đổi cảm xúc, tâm trạng, chán nản, bồn chồn, ủ rũ: Người phụ nữ thường có cảm giác buồn bã, trống rỗng, chán nản, không có hứng thú với bất cứ điều gì, cảm thấy lo lắng, bồn chồn, ủ rũ.
- Khóc nhiều: Người phụ nữ thường khóc nhiều, không rõ lý do.
- Ít nói chuyện, xa lánh gia đình và bạn bè: Người phụ nữ thường ít nói chuyện, ít giao tiếp với mọi người, trở nên xa lánh gia đình và bạn bè.
- Chán ăn hoặc ăn nhiều hơn bình thường: Người phụ nữ có thể bị chán ăn hoặc ăn nhiều hơn bình thường.
- Mất ngủ triền miên hoặc ngủ quá nhiều: Người phụ nữ có thể bị mất ngủ triền miên hoặc ngủ quá nhiều.
- Mệt mỏi quá mức: Người phụ nữ thường cảm thấy mệt mỏi quá mức, không có sức lực để làm bất cứ việc gì.
- Suy nghĩ, hành động, phản ứng chậm hoặc lặp lại: Người phụ nữ có thể suy nghĩ chậm chạp, hành động chậm rãi, lặp đi lặp lại một số hành động.
- Không có hứng thú hay niềm vui với các hoạt động xung quanh ngay cả khi thường ngày yêu thích: Người phụ nữ không còn hứng thú với các hoạt động xung quanh, ngay cả những hoạt động mà trước đây họ yêu thích.
- Dễ cáu gắt, khó chịu và tức giận: Người phụ nữ dễ cáu gắt, khó chịu và tức giận với mọi người.
- Tâm trạng lo âu mình không phải là một người mẹ tốt: Người phụ nữ thường lo lắng, tự ti, cho rằng mình không phải là một người mẹ tốt.
- Không có hứng thú với em bé hoặc cảm thấy em bé dường như không phải là con của mình: Người phụ nữ không có cảm giác gắn bó với em bé, thậm chí có cảm giác em bé không phải là con của mình.
- Giảm trí nhớ, giảm khả năng suy nghĩ tập trung hoặc đưa ra quyết định: Người phụ nữ có thể giảm trí nhớ, giảm khả năng suy nghĩ tập trung hoặc đưa ra quyết định.
- Suy nghĩ làm hại bản thân hoặc em bé: Người phụ nữ có thể có suy nghĩ làm hại bản thân hoặc em bé.
- Suy nghĩ thường xuyên về cái chết hoặc tự tử: Người phụ nữ có thể có suy nghĩ thường xuyên về cái chết hoặc tự tử.
NGUYÊN NHÂN DẪN ĐẾN TRẦM CẢM SAU SINH
THAY ĐỔI NỘI TIẾT TỐ
Khi phụ nữ mang thai, nồng độ nội tiết tố nữ estrogen và progesterone tăng cao. Sau khi sinh con, nồng độ hormone này nhanh chóng sụt giảm xuống mức bình thường. Sự thay đổi đột ngột này có thể dẫn đến trầm cảm cho phụ nữ mang thai và sau sinh.
ÁP LỰC SINH NỞ
Sinh nở là một trải nghiệm đầy căng thẳng và mệt mỏi, có thể khiến người mẹ cảm thấy kiệt sức và dễ bị trầm cảm. Ngoài ra, những thay đổi trong cuộc sống sau sinh, chẳng hạn như chăm sóc con nhỏ, thay đổi vai trò trong gia đình, cũng có thể gây căng thẳng và dẫn đến trầm cảm.
CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ KHÁC
- Tiền sử trầm cảm hoặc các rối loạn tâm thần khác
- Có người thân trong gia đình bị trầm cảm
- Sinh con đầu lòng
- Sinh con non hoặc sinh con nhẹ cân
- Vấn đề về sức khỏe thể chất
- Mối quan hệ gia đình căng thẳng
PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ TRẦM CẢM SAU SINH
TÂM LÝ TRỊ LIỆU
Tâm lý trị liệu là một phương pháp điều trị hiệu quả cho PPD. Các liệu pháp tâm lý thường được sử dụng để điều trị PPD bao gồm:
- Liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT): CBT giúp người mẹ thay đổi suy nghĩ và hành vi tiêu cực, từ đó cải thiện tâm trạng và các mối quan hệ.
- Liệu pháp gia đình: Liệu pháp gia đình giúp người mẹ và các thành viên trong gia đình giải quyết các vấn đề và hỗ trợ lẫn nhau trong việc chăm sóc con.
ĐIỀU TRỊ BẰNG THUỐC
Thuốc chống trầm cảm là một phương pháp điều trị hiệu quả cho PPD ở mức độ trung bình đến nặng. Thuốc chống trầm cảm có thể giúp giảm các triệu chứng trầm cảm, chẳng hạn như buồn bã, lo lắng, mất ngủ, mệt mỏi, và mất tập trung.
CÁC PHƯƠNG PHÁP HỖ TRỢ KHÁC
Ngoài tâm lý trị liệu và điều trị bằng thuốc, các phương pháp hỗ trợ khác cũng có thể giúp cải thiện tình trạng PPD, chẳng hạn như:
- Chế độ ăn uống lành mạnh: Chế độ ăn uống lành mạnh giúp cung cấp đầy đủ chất dinh dưỡng cho cơ thể, từ đó cải thiện tâm trạng và sức khỏe tổng thể.
- Ngủ đủ giấc: Ngủ đủ giấc giúp cơ thể được nghỉ ngơi và phục hồi, từ đó cải thiện tâm trạng và khả năng suy nghĩ.
- Tập thể dục nhẹ nhàng: Tập thể dục nhẹ nhàng giúp giải tỏa căng thẳng và cải thiện tâm trạng.
- Hỗ trợ từ gia đình và bạn bè: Sự hỗ trợ từ gia đình và bạn bè giúp người mẹ cảm thấy được yêu thương và quan tâm, từ đó cải thiện tâm trạng.
- Phương pháp bấm huyệt để giảm bớt căng thẳng: ví dụ huyệt Kiên Tỉnh.
PHÒNG NGỪA TRẦM CẢM SAU SINH
PPD có thể được phòng ngừa bằng cách:
- Khám sức khỏe tiền sản: Khám sức khỏe tiền sản giúp phát hiện các yếu tố nguy cơ mắc PPD, chẳng hạn như tiền sử trầm cảm hoặc các rối loạn tâm thần khác.
- Tham gia các lớp học tiền sản: Các lớp học tiền sản giúp người mẹ chuẩn bị tâm lý và kỹ năng chăm sóc con sau sinh, từ đó giảm nguy cơ mắc PPD.
- Hỗ trợ từ gia đình và bạn bè: Sự hỗ trợ từ gia đình và bạn bè giúp người mẹ cảm thấy được yêu thương và quan tâm, từ đó giảm nguy cơ mắc PPD.
Trầm cảm sau sinh là căn bệnh tâm lý phổ biến trong xã hội hiện đại ảnh hưởng rất lớn đến sức khỏe của mẹ và bé. Bệnh cần được phát hiện sớm và điều trị kịp thời nhằm hỗ trợ ổn định tâm lý, giúp người mẹ lành bệnh, để có đủ sức khỏe, tinh thần tốt chăm con. Người thân nên đưa sản phụ đi khám bệnh tại các cơ sở uy tín nhằm đạt hiệu quả tốt nhất.
