Polyp mũi thực chất là sự phát triển không bình thường của niêm mạc mũi và các xoang, tạo thành những đám u, làm cản trở đường hô hấp và dễ gây ra các vấn đề về sức khỏe đường hô hấp. Phần lớn các polyp mũi đều có tính chất lành tính. Tùy thuộc vào kích thước và số lượng polyp cụ thể trên từng bệnh nhân, bác sĩ sẽ đề xuất phương pháp điều trị phù hợp nhất.
POLYP MŨI LÀ GÌ?
Polyp mũi là những khối u lành tính, không gây đau, thường xuất hiện ở lớp niêm mạc mũi và các xoang. Polyp mũi không phải là bệnh lý mà là hậu quả của phản ứng viêm mạn tính.
PHÂN LOẠI POLYP MŨI
Có 4 mức độ polyp mũi được xác định theo kích thước, tình trạng tiến triển qua các giai đoạn khác nhau:
- Mức độ 1: Polyp có kích thước nhỏ, mềm, nằm gọn trong vùng khe giữa mũi. Polyp lúc này chỉ có thể phát hiện được thông qua nội soi.
- Mức độ 2: Polyp có kích thước vừa phải, đã chiếm hết khe giữa mũi và chạm tới cuốn mũi giữa.
- Mức độ 3: Kích thước của polyp to, chạm tới lưng cuốn mũi dưới gây nghẹt thở, rối loạn khứu giác. Khi lấy tay nâng mũi lên và soi gương có thể thấy được polyp.
- Mức độ 4: Polyp mũi phình rất to, lấp kín gần hết hốc mũi và thò tới cửa lỗ mũi.
NGUYÊN NHÂN GÂY POLYP MŨI
Polyp mũi hình thành do phản ứng viêm mạn tính làm tăng tính thấm của các mạch máu niêm mạc mũi xoang, khiến nước tích tụ trong tế bào. Theo thời gian, các tế bào đọng nước nặng hơn có xu hướng bị kéo xuống dưới, hình thành nên polyp. Các tác nhân cụ thể gây polyp mũi bao gồm:
VIÊM XOANG MẠN TÍNH
Viêm xoang mạn tính là nguyên nhân phổ biến nhất gây polyp mũi. Viêm xoang mạn tính là tình trạng viêm niêm mạc mũi xoang kéo dài hơn 12 tuần. Viêm xoang mạn tính có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, bao gồm:
- Viêm mũi xoang cấp tính tái phát
- Viêm mũi xoang do dị ứng
- Viêm mũi xoang do trào ngược dạ dày thực quản
- Viêm mũi xoang do bệnh lý hệ thống, chẳng hạn như hen phế quản, xơ nang phổi,…
VIÊM MŨI XOANG DO DỊ ỨNG
Viêm mũi xoang do dị ứng là tình trạng viêm niêm mạc mũi xoang do tiếp xúc với các chất gây dị ứng, chẳng hạn như phấn hoa, lông động vật, bụi,… Viêm mũi xoang do dị ứng có thể gây ra các triệu chứng như:
- Nghẹt mũi
- Sổ mũi
- Hắt hơi
- Đau đầu
- Chảy nước mắt
HEN SUYỄN
Hen suyễn là một bệnh lý viêm mạn tính của đường hô hấp. Hen suyễn có thể gây ra các triệu chứng như:
- Khó thở
- Khò khè
- Ho
XƠ NANG
Xơ nang là một rối loạn di truyền gây ra sự sản xuất và tiết ra chất dịch bất thường từ màng mũi và xoang. Xơ nang có thể gây ra các triệu chứng như:
- Khó thở
- Ho
- Đau ngực
- Sụt cân
HỘI CHỨNG CHURG – STRAUSS
Hội chứng Churg – Strauss là một căn bệnh hiếm gặp, gây viêm mạch máu và sự hình thành của polyp mũi. Hội chứng Churg – Strauss có thể gây ra các triệu chứng như:
- Khó thở
- Ho
- Đau ngực
- Sụt cân
- Sốt
NHẠY CẢM VỚI CÁC THUỐC KHÁNG
Các thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs), chẳng hạn như ibuprofen hoặc aspirin, có thể gây ra các phản ứng dị ứng ở một số người. Phản ứng dị ứng này có thể dẫn đến sự hình thành của polyp mũi.
DI TRUYỀN
Các gen gây ra đáp ứng của niêm mạc mũi với các tác nhân gây viêm đã được ghi nhận là tác nhân di truyền polyp mũi.
CHẨN ĐOÁN POLYP MŨI
Để chẩn đoán polyp mũi, cần khai thác bệnh sử kỹ lưỡng, khám lâm sàng, nội soi mũi, hình ảnh học và xét nghiệm bổ sung cho dị ứng, vi khuẩn học, xét nghiệm chức năng phổi; độ nhạy aspirin,…
NỘI SOI MŨI
Nội soi mũi là phương pháp thăm khám trực tiếp niêm mạc mũi và các xoang. Thông qua nội soi mũi, bác sĩ có thể nhìn thấy polyp mũi và đánh giá mức độ nghiêm trọng của bệnh.
HÌNH ẢNH HỌC
Chụp cắt lớp vi tính (CT) hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) mũi xoang có thể giúp bác sĩ xác định kích thước, vị trí, số lượng polyp mũi và các tổn thương khác ở mũi xoang.
XÉT NGHIỆM BỔ SUNG
- Test dị ứng: Test dị ứng giúp xác định các dị nguyên gây viêm mũi xoang, từ đó có biện pháp điều trị thích hợp.
- Xét nghiệm vi khuẩn học: Xét nghiệm vi khuẩn học giúp xác định loại vi khuẩn gây viêm mũi xoang, từ đó có biện pháp điều trị kháng sinh thích hợp.
- Xét nghiệm chức năng phổi: Xét nghiệm chức năng phổi giúp đánh giá chức năng hô hấp của người bệnh.
- Xét nghiệm độ nhạy aspirin: Xét nghiệm độ nhạy aspirin giúp xác định xem bệnh nhân có bị dị ứng aspirin hay không.
BIẾN CHỨNG POLYP MŨI
Nếu không được điều trị triệt để, polyp mũi có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm, bao gồm:
- Tắc nghẽn mũi: Polyp mũi có thể gây tắc nghẽn một hoặc cả hai bên mũi, khiến người bệnh khó thở, khó thở khi ngủ, ngáy ngủ,…
- Giảm hoặc mất khứu giác: Polyp mũi có thể làm tắc nghẽn đường dẫn lưu của các xoang, khiến chất nhầy tích tụ và gây viêm nhiễm. Tình trạng này có thể dẫn đến giảm hoặc mất khứu giác.
- Hội chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSAS): Polyp mũi có thể góp phần gây ra OSAS, một tình trạng nguy hiểm có thể dẫn đến suy tim, đột quỵ và tử vong.
- U nhầy: Polyp mũi có thể gây tắc nghẽn đường dẫn lưu của các xoang, khiến chất nhầy tích tụ và hình thành u nhầy. U nhầy có thể chèn ép các cấu trúc xung quanh, gây đau, nhức đầu, nhìn đôi,…
- Các biến chứng khác: Polyp mũi cũng có thể gây ra các biến chứng khác, chẳng hạn như viêm xoang mạn tính, viêm tai giữa,…
POLYP MŨI ĐƯỢC ĐIỀU TRỊ NHƯ THẾ NÀO?
Tùy thuộc vào kích thước, mức độ nghiêm trọng của polyp mũi và các triệu chứng của người bệnh, bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp điều trị sau:
ĐIỀU TRỊ NỘI KHOA
Điều trị nội khoa thường được chỉ định cho các trường hợp polyp mũi nhỏ, mới phát triển hoặc polyp mũi không gây tắc nghẽn mũi nghiêm trọng.
Các loại thuốc được sử dụng trong điều trị nội khoa polyp mũi bao gồm:
- Thuốc xịt mũi chứa corticosteroid: Thuốc xịt mũi chứa corticosteroid có tác dụng giảm viêm, làm teo nhỏ kích thước polyp và cải thiện các triệu chứng của polyp mũi.
- Thuốc kháng histamin: Thuốc kháng histamin có tác dụng chống dị ứng, giảm ngứa, sổ mũi, chảy nước mũi,… do polyp mũi gây ra.
- Thuốc kháng sinh: Thuốc kháng sinh được sử dụng khi polyp mũi có nhiễm trùng.
- Thuốc kháng nấm: Thuốc kháng nấm được sử dụng khi polyp mũi có nhiễm nấm.
PHẪU THUẬT
Phẫu thuật là phương pháp điều trị chính cho polyp mũi, đặc biệt là khi polyp mũi lớn, gây tắc nghẽn mũi nghiêm trọng hoặc gây ra các biến chứng.
Các loại phẫu thuật polyp mũi bao gồm:
- Phẫu thuật cắt polyp mũi: Phẫu thuật cắt polyp mũi là phương pháp đơn giản, được thực hiện bằng cách sử dụng máy cắt hút hoặc máy bào mô để cắt bỏ polyp mũi.
- Phẫu thuật nội soi mũi xoang: Phẫu thuật nội soi mũi xoang là phương pháp phẫu thuật phức tạp hơn, được thực hiện bằng cách sử dụng ống nội soi nhỏ để quan sát và cắt bỏ polyp mũi. Ngoài ra, phẫu thuật nội soi mũi xoang còn giúp mở rộng các lỗ thông xoang bị viêm tắc, giúp cải thiện lưu thông không khí trong xoang.
PHÒNG NGỪA POLYP MŨI TÁI PHÁT
Sau phẫu thuật, để phòng ngừa polyp mũi tái phát, người bệnh cần lưu ý:
- Tiếp tục sử dụng thuốc xịt mũi chứa corticosteroid: Thuốc xịt mũi chứa corticosteroid có tác dụng giảm viêm, giúp ngăn ngừa polyp mũi tái phát.
- Sử dụng thuốc chống dị ứng: Thuốc chống dị ứng có tác dụng chống dị ứng, giúp ngăn ngừa các triệu chứng của polyp mũi tái phát.
- Rửa mũi bằng nước muối sinh lý: Rửa mũi bằng nước muối sinh lý giúp làm sạch xoang, giúp ngăn ngừa nhiễm trùng xoang, từ đó ngăn ngừa polyp mũi tái phát.
- Tránh các tác nhân gây viêm: Tránh tiếp xúc với các tác nhân gây viêm, chẳng hạn như khói bụi, ô nhiễm, phấn hoa,…
Vì mỗi bệnh nhân là khác nhau nên không có cách nào để dự đoán mức độ bất lợi của polyp mũi đối với sức khỏe và hoàn cảnh cá nhân của một người. Thực tế, có nhiều người sống hàng ngày với polyp mũi mà không biết tự tồn tại của nó, họ chịu đựng được các triệu chứng do polyp gây ra và vì vậy không đi thăm khám, điều trị. Tuy nhiên polyp mũi kéo dài có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng như hình thành u nhầy chèn ép hốc mắt, mắc chứng ngưng thở khi ngủ, thiếu ngủ, mất ngủ dai dẳng…. Vì điều này, bệnh nhân polyp nên được chẩn đoán và điều trị sớm bởi bác sĩ tai mũi họng. Bệnh nhân cần chú ý tái khám thường niên sau phẫu thuật để quản lý nguy cơ polyp tái phát.
