Cây dành dành nước là dược liệu y học cổ truyền quý hiếm không phải ai cũng biết. Hầu hết các bộ phận của loài cây này đều có thể khai thác để đưa vào điều trị các bệnh: tiêu viêm, bí tiểu, đau mắt, viêm gan,… Những công dụng đó sẽ được làm rõ hơn trong bài viết dưới đây.
ĐẶC ĐIỂM NHẬN BIẾT CỦA CÂY DÀNH DÀNH
Dành dành còn được gọi là chi tử, là một loài cây thuộc họ cà phê, thường có thân cao khoảng 1 – 2m. Đặc điểm nổi bật của cây là cành màu nâu và nhẵn, và lá đơn mọc đối nhau. Hoa của dành dành thường có màu trắng hoặc trắng ngà, rất lớn và mọc đơn độc tại đỉnh các cành.
Quả của cây dành dành có hình trứng dài khoảng 5 – 7cm, với đỉnh quả có đài và cạnh quả lồi có cánh. Khi chín, quả chuyển sang màu vàng và thường có bám chất cơm màu vàng hoặc đỏ ở bên ngoài hạt.
Mặc dù dành dành ban đầu là một loài cây mọc hoang, nhưng hiện nay nó đã được trồng để sử dụng trong việc làm cảnh do sự nổi bật của hoa và lá. Ngoài ra, dành dành cũng được khai thác để làm dược liệu, có những thành phần có thể được sử dụng trong ngành y học truyền thống.
CÔNG DỤNG VÀ CÁCH DÙNG CÂY DÀNH DÀNH ĐỂ TỐT CHO SỨC KHỎE
NHỮNG CÔNG DỤNG CỦA DƯỢC LIỆU DÀNH DÀNH
Cây dành dành (chi tử) thuộc họ cà phê và có nhiều bộ phận được sử dụng trong y học cổ truyền và hiện đại. Lá và cành của cây được chặt nhỏ và phơi khô sau đó được sao vàng. Quả được thu hoạch khi gần chín, sau đó phơi khô hoặc để chín và sau đó phơi và tách riêng phần vỏ với hạt. Phần hạt có thể có màu vàng hoặc đen tùy thuộc vào mục đích sử dụng. Hoa của cây có thể được sử dụng tươi hoặc phơi khô.
Các thành phần chính trong từng bộ phận của cây dành dành bao gồm:
- Lá: Chứa iridoid cerbinal.
- Vỏ của quả: Chứa axit ursolic.
- Hạt của quả: Chứa hợp chất iridoid glycosid như shanzhiside, gardosid, cùng với các axit hữu cơ, sắc tố α-crosin và α-crocetin.
- Hoa: Chứa tinh dầu và steroid.
Y học cổ truyền tin rằng cây dành dành có thể được sử dụng để chữa trị nhiều vấn đề sức khỏe như chứng đi tiểu ra máu, chảy máu cam, sưng hoặc đau mắt đỏ, nôn ra máu, vàng da do viêm gan, tâm phiền, sốt cao.
Các nghiên cứu hiện đại cũng đã chỉ ra rằng cây dành dành có các tác dụng quan trọng với sức khỏe như chống viêm, chống oxy hóa, chống đái tháo đường, cải thiện giấc ngủ, và hỗ trợ lưu thông máu.
CÁCH DÙNG CÂY DÀNH DÀNH ĐỂ TỐT CHO SỨC KHỎE
Dành dành có thể được sử dụng ở dạng khô hoặc tươi tùy thuộc vào mục đích sử dụng, và nó thường được kết hợp với các dược liệu khác để tạo thành các bài thuốc chữa bệnh. Ngoài tác dụng trong lĩnh vực y học, cây dành dành còn có thể được sử dụng làm màu nhuộm hoặc gia vị cho các món ăn.
Trung bình, mức sử dụng hàng ngày là từ 6 – 12g cây dành dành. Tuy nhiên, liều lượng này có thể biến đổi tùy thuộc vào mục đích chữa trị cụ thể. Quan trọng nhất là cần sử dụng cây dành dành đúng liều lượng theo hướng dẫn và không nên lạm dụng hoặc sử dụng quá mức quy định.
MỘT SỐ BÀI THUỐC TỪ DƯỢC LIỆU DÀNH DÀNH
Dành dành được sử dụng trong nhiều bài thuốc truyền thống để chữa trị các vấn đề sức khỏe khác nhau. Dưới đây là một số bài thuốc sử dụng dược liệu từ cây dành dành:
CHỮA CHỨNG VÀNG MẮT, VÀNG DA, BỆNH VIÊM GAN
- Dược liệu: Dành dành 12g, nhân trần và đường kính mỗi loại 24g.
- Thực hiện: Sắc tất cả dược liệu với 600ml nước cho đến khi còn 100ml, sau đó thêm đường và khuấy đều. Uống 3 lần/ngày.
CHỮA BỎNG
Sử dụng nhân quả dành dành, tán mịn thành bột và trộn với dầu mè. Áp dụng hỗn hợp lên vết bỏng và bọc lại với băng gạc.
CHỮA ĐAU NHỨC XƯƠNG KHỚP VÀ BONG GÂN
Giã nát quả cây dành dành, thêm nước và rượu trắng để tạo hỗn hợp. Đắp lên vùng đau nhức hoặc bị bong gân mỗi ngày.
CHỮA BỆNH SỎI TIẾT NIỆU, BÍ TIỂU
- Dược liệu: Rễ dành dành 12g, kim tiền thảo 12g, lá mã đề 12g.
- Sắc nước uống từ tất cả các dược liệu đã chuẩn bị, duy trì trong 10 ngày.
CHỮA NÓNG RÁT DẠ DÀY
Dùng 7 – 9 quả dành dành, sao đen và sắc cùng với nước gừng sống để giảm cơn nóng rát ở dạ dày.
CHỮA ĐAU MẮT ĐỎ
Lấy lá cây dành dành, giã nát và đắp lên mắt bằng một miếng gạc mỏng.
CHỮA VIÊM BÀNG QUANG
- Dược liệu: Chi tử 16g, bạch mau căn 20g, đông quỳ tử 12g, cam thảo 8g.
- Sắc nước uống từ tất cả các dược liệu, uống 3 lần/ngày.
CHỮA CHẢY MÁU CAM
Lấy quả dành dành sống, đốt thành than, tán thành bột và thổi vào mũi để chữa trị chảy máu cam.
KHI DÙNG DƯỢC LIỆU DÀNH DÀNH CẦN LƯU Ý
Cây dành dành là dược liệu cổ truyền quý hiếm bởi nó chữa trị được rất nhiều bệnh lý. Nếu dùng loại cây này để chữa bệnh, cần lưu ý:
- Không tự ý bỏ dùng thuốc Tây nếu trước đó đã được bác sĩ kê đơn. Bài thuốc từ cây dành dành chỉ hỗ trợ điều trị nên nếu muốn dừng cần tham vấn ý kiến của bác sĩ.
- Trước khi sử dụng dành dành làm dược liệu nên tham vấn ý kiến bác sĩ.
So với việc dùng thuốc Tây thì các bài thuốc từ cây dành dành sẽ đem lại hiệu quả chậm hơn. Mặt khác, việc dùng dược liệu này cũng cần thận trọng để tránh nguy cơ bị dị ứng với người có cơ địa mẫn cảm. Thai phụ, trẻ em và người cao tuổi nên thận trọng khi dùng các bài thuốc có dược liệu cây dành dành. Phụ nữ mang thai và người cao tuổi nếu cần dùng cây dành dành hãy thận trọng bằng cách hỏi bác sĩ để được tham vấn.
Nói tóm lại, dành dành chính là một loại dược liệu phổ biến của Đông y với khả năng chữa trị nhiều loại chứng bệnh khác nhau để tốt cho sức khỏe. Điều đáng nói là trước khi điều trị bệnh bằng các bài thuốc từ cây dành dành cần có tham vấn của bác sĩ chuyên khoa.
