Cây ráy, một loại dược liệu truyền thống, đã lâu được sử dụng trong y học dân gian với nhiều tác dụng quý báu. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng củ ráy có thể gây tác dụng phụ đối với những người có cơ địa nhạy cảm, do đó, quan trọng để tìm hiểu kỹ trước khi sử dụng. Điều này giúp người dùng nắm rõ công dụng của củ ráy và cân nhắc đối với tình trạng sức khỏe cá nhân. Vậy ăn củ ráy chữa bệnh gì?
CỦ RÁY LÀ GÌ?
Củ ráy là phần thân rễ của cây ráy, một loài thực vật mọc hoang nhiều ở các vùng đất ẩm thấp. Củ ráy có hình trụ dài, phân thành nhiều đốt ngắn, có vẩy màu nâu. Củ ráy thường được sử dụng làm dược liệu trong y học cổ truyền. Củ ráy thường có đường kính khoảng 2-3cm, chiều dài khoảng 10-20cm. Củ ráy có vị đắng, tính hàn.
Củ ráy thường được thu hoạch vào mùa thu, khi củ ráy đã già, có nhiều chất dinh dưỡng. Củ ráy sau khi thu hoạch cần được rửa sạch, ngâm nước muối loãng trong 30 phút để loại bỏ các chất độc hại. Sau đó, củ ráy có thể được chế biến thành nhiều món ăn, bài thuốc khác nhau.
TÁC DỤNG CỦA CỦ RÁY
Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, củ ráy có các tác dụng sau đây:
CHỐNG UNG THƯ
Kết quả từ nghiên cứu in-vitro cho thấy chiết xuất từ củ ráy đã ức chế sự tăng sinh tế bào và cảm ứng apoptosis trên tế bào gan người (SMMC-7721) ở nồng độ 400 μg/ml. Hoạt tính chống khối u in -vivo của cùng một loại chiết xuất (nồng độ dao động trong khoảng 0,2 đến 0,8g/kg/ngày) có vai trò chống lại tế bào ung thư gan ở chuột (H22) được tiêm vào chuột dẫn đến sự giảm đáng kể trọng lượng trung bình của khối u.
HẠ ĐƯỜNG HUYẾT
Chiết xuất metanol của thân rễ củ ráy được sử dụng ở chuột tăng đường huyết do alloxan gây ra ở nồng độ 250mg/kg và 500mg/kg cho thấy mức đường huyết giảm phụ thuộc vào liều với hoạt tính đáng kể ở mức 500mg/kg liều so với metformin (150 mg/kg). Ngoài ra, mức đường huyết ở liều 250mg/kg và 500mg/kg ghi nhận mức giảm 41,70% và 55,49% sau 8 giờ điều trị.
CỦ RÁY CHỮA BỆNH XƯƠNG KHỚP
Củ ráy có nhiều công dụng trong y học, bao gồm cả tác dụng chữa bệnh xương khớp. Theo y học cổ truyền, củ ráy có tính hàn, vị đắng, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu đờm, bình suyễn, giảm đau. Củ ráy thường được sử dụng để chữa các bệnh sau:
- Giảm đau nhức xương khớp: Củ ráy có tác dụng giảm đau, chống viêm, giúp cải thiện các triệu chứng đau nhức, cứng khớp do viêm khớp, thoái hóa khớp, gout, đau thần kinh tọa,.
- Tăng cường lưu thông máu: Củ ráy có tác dụng hoạt huyết, giúp tăng cường lưu thông máu đến các khớp, từ đó giảm đau nhức, viêm sưng.
- Làm chậm quá trình lão hóa xương khớp: Củ ráy có chứa các chất chống oxy hóa, giúp bảo vệ tế bào xương khớp khỏi bị tổn thương do quá trình oxy hóa, từ đó làm chậm quá trình lão hóa xương khớp.
CHỐNG OXY HÓA
Hoạt động chống oxy hóa từ thân rễ (củ), rễ và lá cây ráy.
CHỐNG TIÊU CHẢY
Cơ chế là giảm nhu động, kháng khuẩn và chống tiết dịch nhờ các thành phần flavonoid, alkaloid, sterol có trong củ ráy.
CHỐNG VIÊM, KHÁNG KHUẨN, KHÁNG NẤM
Các hợp chất phân lập từ chiết xuất chloroform của thân rễ A. macrorrhiza dựa vào quá trình sản xuất NO do LPS gây ra ở các dòng tế bào RAW 264.7 cho thấy củ ráy có hoạt tính chống viêm.
CỦ RÁY CHỮA CẢM HÀN
Củ ráy có tính hàn, vị đắng, có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu đờm, bình suyễn, giảm đau. Củ ráy thường được sử dụng để chữa các bệnh như cảm hàn, sốt cao, đau nhức xương khớp, gút,…
TÁC DỤNG NHUẬN TRÀNG, LỢI TIỂU
Nghiên cứu về thuốc nhuận tràng được thực hiện trên mô hình chuột bị táo bón do chế độ ăn ít chất xơ. Kết quả chỉ ra liều thấp hơn 100mg/kg không cho thấy tác dụng nhuận tràng. Ngược lại, liều ở mức 400mg/kg làm tăng đáng kể lượng phân của chuột.
Theo y học cổ truyền của các nước như Ấn Độ, Trung Quốc… tác dụng củ ráy như sau:
- Lá và thân củ ráy rừng: Thuốc nhuận tràng, lợi tiểu, làm săn se niêm mạc, vết thương, thường được sử dụng để điều trị viêm khớp dạng thấp, đau răng, bọ cạp đốt.
- Củ: Có tính lợi tiểu thẩm thấp chữa phù nề toàn thân, trĩ, táo bón thường xuyên, đau nhức xương khớp, gout, viêm khớp dạng thấp…
CÁC TRIỆU CHỨNG NGỘ ĐỘC CỦ RÁY
Các triệu chứng ngộ độc củ ráy thường xuất hiện trong vòng 30 phút đến 2 giờ sau khi ăn phải củ ráy. Các triệu chứng điển hình bao gồm:
- Tê miệng, khàn giọng, khó thở, cảm giác đầy trong cổ họng, đau lưỡi, buồn nôn, tiết nước bọt, khó phát âm, đau bụng, loét bỏng khoang miệng, khó nuốt, đau ngực, tức ngực, sưng môi, thậm chí là tắc nghẽn đường thở và tử vong.
Các triệu chứng này là do canxi oxalate có trong thân rễ (củ) cây ráy gây ra. Canxi oxalate là một chất không hòa tan trong nước, khi tiếp xúc với niêm mạc miệng, đường tiêu hóa sẽ gây kích ứng, đau rát, loét, thậm chí là hoại tử. Canxi oxalate cũng có thể gây ngộ độc thận, gan, thậm chí tử vong.
CÁCH SƠ CỨU KHI NGỘ ĐỘC CỦ RÁY
Ngộ độc củ ráy không có thuốc giải đặc hiệu. Chính vì vậy việc sơ cứu ban đầu giúp giảm triệu chứng là rất quan trọng.
Dưới đây là một vài cách giúp bạn dễ chịu hơn khi ăn phải củ ráy “thô”:
- Để giảm đau miệng, nên uống 120 – 240ml nước mát.
- Uống sữa có thể giúp kết tủa oxalate hòa tan bằng cách kết hợp nó với canxi.
- Gây nôn và rửa dạ dày không được khuyến cáo trong trường hợp tổn thương loét nghiêm trọng ở đường tiêu hóa.
- Cần đưa bệnh nhân bị ngộ độc củ ráy đến cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu kịp thời.
MỘT SỐ LƯU Ý KHI SỬ DỤNG CỦ RÁY ĐỂ CHỮA BỆNH?
Củ ráy là một loại dược liệu có nhiều công dụng trong y học, tuy nhiên, cũng giống như các loại dược liệu khác, khi sử dụng củ ráy để chữa bệnh, cần lưu ý một số điều sau để đạt được hiệu quả tốt nhất và đảm bảo an toàn:
- Chất canxi oxalat có trong củ ráy có thể gây kích ứng da, ngứa, đau. Chính vì vậy, khi chế biến, sử dụng củ ráy tươi cần đeo bao tay để tránh động trực tiếp vào nó.
- Chất canxi oxalat dễ phân hủy khi được phơi khô hoặc nấu chín. Do đó, để bảo quản được lâu cũng như an toàn khi dùng, nên chế biến củ ráy chín kỹ trước khi dùng.
- Củ ráy có tính hàn, vị nhạt không nên sử dụng cho người có thể trạng yếu, lạnh trong người.
- Do là phương pháp đơn giản, dân gian nên để kết quả chữa bệnh có hiệu quả cần kiên trì khi sử dụng và thường có tác dụng chậm.
- Các phương pháp chữa bệnh bằng củ ráy thường chỉ có tác dụng với các bệnh nhẹ, giai đoạn đầu, ít có hiệu quả khi bệnh đã trở nặng.
- Tùy cơ địa mỗi người mà phản ứng với củ ráy cũng sẽ khác nhau. Do đó, cần theo dõi cẩn thận khi sử dụng thuốc từ củ ráy. Nếu xảy ra tình trạng kích ứng hay điều trị mãi không khỏi, cần đến bệnh viện để được điều trị tốt nhất.
- Không nên ăn trực tiếp củ ráy tươi chưa qua chế biến kỹ bởi nó rất dễ gây rát miệng, cổ họng.
- Đã có trường hợp bị ngộ độc khi nhận nhầm cây ráy với cây dọc mùng. Do đó, khi tìm kiếm cây ráy tươi thì cần phải phân biệt cẩn thận bởi cây ráy có bề ngoài khá giống với cây khoai nước hay cây dọc mùng.
Ngoài ra, khi sử dụng củ ráy để chữa bệnh, cần tham khảo ý kiến của thầy thuốc để được tư vấn cụ thể về liều lượng, cách dùng phù hợp với từng loại bệnh và cơ địa của mỗi người.
