ĐAU ĐẦU SAU SINH VÀ NHỮNG ĐIỀU CẦN LƯU Ý

ĐAU ĐẦU SAU SINH VÀ NHỮNG ĐIỀU CẦN LƯU Ý 1

Sau khi sinh, đau đầu là một hiện tượng phổ biến mà phụ nữ thường gặp phải, bất kể là sinh thường hay sinh mổ. Trong giai đoạn này, các bà mẹ thường phải đối mặt với tình trạng lo lắng, căng thẳng và thiếu ngủ, điều này có thể làm cho đau đầu trở nên nặng hơn. Dưới đây là những nguyên nhân và giải pháp điều trị mà bạn nên biết để giảm bớt cảm giác đau đầu kéo dài sau khi sinh.

ĐAU ĐẦU SAU SINH VÀ NHỮNG ĐIỀU CẦN LƯU Ý 3

TỔNG QUAN VỀ ĐAU ĐẦU SAU SINH

Đau đầu sau sinh còn được gọi là “đau đầu đông” hoặc hậu sản thống phong. Đây là tình trạng mà nhiều phụ nữ phải đối mặt sau khi sinh. Ban đầu, đau đầu thường xuất hiện do hiện tượng “sản hậu đấu thống” và thường xảy ra sau khoảng 4 đến 6 ngày sau khi sinh con, hoặc có thể sớm hơn từ 1 đến 2 ngày.

NGUYÊN NHÂN DẪN ĐẾN PHỤ NỮ ĐAU ĐẦU SAU SINH

TIỀN SỬ TỪ TRƯỚC

Những người mẹ sau sinh thường có tiền sử đau đầu do các bệnh lý như viêm xoang, thoái hóa cột sống cổ,… Đây là những vấn đề sức khỏe phổ biến có thể gây ra đau đầu không chỉ cho những người mẹ mới sinh mà còn cho mọi người.

PHỤ NỮ SAU SINH BỊ THIẾU MÁU

Do mất máu trong quá trình sinh nở, phụ nữ thường mắc tình trạng thiếu máu, điều này làm tăng nguy cơ gặp đau đầu sau sinh. Vì vậy, việc nghỉ ngơi và bổ sung dưỡng chất cần thiết cho phụ nữ sau sinh là rất quan trọng để giảm thiểu triệu chứng đau đầu và nguy cơ tụt huyết áp.

TÂM TRẠNG LO ÂU, CĂNG THẲNG

Tâm trạng căng thẳng thường xuyên xuất hiện ở các bà mẹ lần đầu sau khi sinh con, đặc biệt là những người chưa có kinh nghiệm trong việc chăm sóc trẻ sơ sinh. Điều này thường gây ra cơn đau đầu sau sinh, khi mà các bà mẹ thường lo lắng về việc chăm sóc con cũng như sự hỗ trợ từ những người thân xung quanh. Ngoài ra, việc con thường xuyên quấy khóc khiến cho các bà mẹ thường phải thức khuya và gặp khó khăn trong việc ngủ đủ giấc, điều này dẫn đến sự biến động nhanh chóng của hormone và làm căng thẳng hệ thần kinh, từ đó gây ra cơn đau đầu.

TÁC DỤNG PHỤ CỦA THUỐC

Các mẹ sinh mổ thường được sử dụng thuốc gây tê ngoài màng tử cung để giảm đau trong quá trình sinh. Do đó, có thể cơn đau đầu sau sinh phát sinh do tác dụng phụ không mong muốn từ thuốc này. Sự phản ứng và khả năng chống lại tác dụng phụ từ thuốc sẽ ảnh hưởng đến việc mẹ có cảm nhận được cơn đau đầu kéo dài hay không. Thông thường, nếu mẹ mẫn cảm với thành phần trong thuốc gây tê, cơn đau đầu có thể kéo dài từ 3 đến 4 ngày hoặc kéo dài đến 1 tuần trước khi bắt đầu giảm dần.

TÁC ĐỘNG TỪ GỐC TỰ DO

Các nghiên cứu trong lĩnh vực chuyên khoa sản quốc tế đã chỉ ra rằng sự gia tăng gốc tự do trong cơ thể, được kích hoạt bởi quá trình chuyển hóa và ảnh hưởng của môi trường sống hiện đại, đặc biệt là các yếu tố xung quanh, có thể đóng vai trò quan trọng trong việc gây ra các triệu chứng đau đầu sau sinh. Khi quá trình chuyển hóa diễn ra trong não bộ, gốc tự do thường được tạo ra và kết hợp với các hợp chất dễ dàng gây viêm và rối loạn vận mạch. Điều này có thể dẫn đến sự mở rộng không đều của mạch máu, tạo điều kiện cho triệu chứng đau đầu sau sinh ở phụ nữ phát triển mạnh mẽ.

TÌNH TRẠNG ĐAU ĐẦU SAU KHI SINH CON CÓ NGUY HIỂM KO?

Các mẹ không nên xem nhẹ khi thường xuyên trải qua những cơn đau đầu sau sinh mạnh mẽ, đặc biệt là khi có các dấu hiệu “đáng ngờ” đi kèm. Điều này có thể là dấu hiệu của một tình trạng sức khỏe không ổn định. Việc quan trọng là phải đến một cơ sở y tế đáng tin cậy để được chẩn đoán và điều trị kịp thời nếu bạn thường xuyên gặp phải một số triệu chứng sau:

  • Đau đầu kéo dài đặc biệt khi tham gia hoạt động mạnh mẽ;
  • Cảm thấy đau đầu khi thay đổi tư thế ngủ hoặc trong sinh hoạt hàng ngày;
  • Đau đầu kèm theo buồn nôn, đau cổ, sốt, suy giảm thị lực và các vấn đề về nhận thức.
ĐAU ĐẦU SAU SINH VÀ NHỮNG ĐIỀU CẦN LƯU Ý 5

PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ ĐAU ĐẦU SAU SINH 

CHƯỜM TÚI NƯỚC ẤM/ LẠNH

Nước lạnh có thể giúp co mạch máu và giảm áp lực đè lên dây thần kinh, từ đó giảm cơn đau đầu của mẹ sau sinh. Trong khi đó, chườm túi nước ấm có thể giúp cơ bắp được thư giãn và giảm cảm giác đau nhức, cải thiện tình trạng đau đầu sau sinh.

Vì vậy, khi bạn cảm thấy đau đầu, bạn có thể thử áp dụng phương pháp chườm túi nước lạnh hoặc nước ấm lên trán hoặc khu vực gáy trong khoảng 15 phút để giảm cơn đau đầu.

THIẾT LẬP CHẾ ĐỘ ĂN UỐNG DINH DƯỠNG

Việc cân nhắc khẩu phần ăn đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp đầy đủ dưỡng chất, tăng cường sức đề kháng cho mẹ sau sinh. Đề xuất ăn uống đa dạng và phong phú, bao gồm đủ lượng protein, chất béo, carbohydrate, vitamin và khoáng chất. Đồ ăn giàu chất sắt như gan, thịt đỏ, rau bina, đậu và bông cải xanh cũng cần được bổ sung vào khẩu phần ăn hàng ngày. Đồng thời, việc uống đủ nước từ 2 đến 2,5 lít mỗi ngày cũng rất quan trọng. Để đảm bảo sức khỏe, hạn chế tiêu thụ các đồ uống có gas, thực phẩm chế biến sẵn và nước ép đóng chai.

NGỦ ĐỦ GIẤC

Mẹ cần dành đủ thời gian ngủ từ 7 đến 9 giờ mỗi ngày để cơ thể có thể thư giãn và nghỉ ngơi. Bên cạnh đó, việc massage cổ và đầu cũng có thể giúp cải thiện tuần hoàn máu, từ đó giảm nguy cơ đau đầu không mong muốn.

TẬP LUYỆN MỖI NGÀY

Tập các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, thiền và yoga không chỉ giúp điều hòa lưu thông máu mà còn làm cho tinh thần sảng khoái, từ đó cải thiện đáng kể cơn đau đầu của mẹ sau sinh.

TRÁNH CẢM GIÁC TIÊU CỰC

Thỉnh thoảng, mẹ không thể tránh khỏi những cảm xúc tiêu cực như lo lắng, căng thẳng và bực bội trong quá trình chăm sóc con, và những cảm xúc này thường là nguyên nhân chính dẫn đến cơn đau đầu sau sinh của mẹ. Vì vậy, hãy trở thành một người mẹ thông thái bằng cách trang bị cho bản thân kiến thức về việc làm mẹ và tận dụng sự giúp đỡ từ người thân để mẹ có thể có thời gian nghỉ ngơi và tận hưởng những khoảnh khắc ngọt ngào bên con yêu.

HẠN CHẾ ÁNH SÁNG, ÂM THANH

Khi tiếp xúc với ánh sáng chói lóa và ánh sáng nhấp nháy từ các thiết bị điện tử gia dụng trong gia đình với cường độ cao, đây cũng có thể là một nguyên nhân khiến bà mẹ sau sinh gặp đau đầu. Do đó, trong thời gian nghỉ ngơi, bà mẹ sau sinh nên chú ý tắt hết những thiết bị có khả năng chiếu sáng và phát ra âm thanh, cũng như kéo rèm cửa kín để tạo ra không gian yên tĩnh và lý tưởng nhất để nghỉ ngơi.

BỔ SUNG CÁC CHẤT CHỐNG GỐC TỰ DO

Việc bổ sung các chất chống oxi hóa cũng là một trong những phương pháp hữu ích để điều trị đau đầu sau sinh. Đối với những trường hợp bà mẹ sau sinh không nuôi con bằng sữa mẹ hoặc bé đã cai sữa, cần lưu ý sử dụng các sản phẩm bổ sung chất dinh dưỡng.

KHÁM BÁC SĨ

Nếu cơn đau đầu sau sinh vẫn không giảm dù đã thực hiện các biện pháp chữa trị tại nhà, lúc này mẹ cần xem xét việc thăm khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị đúng phương pháp. Điều này giúp cải thiện chất lượng cuộc sống và giảm bớt khó chịu cho bà mẹ sau sinh.

NHỮNG CÂU HỎI THƯỜNG GẶP

1. Làm thế nào để chẩn đoán đau đầu sau sinh?

Bác sĩ sẽ chẩn đoán đau đầu sau sinh bằng cách hỏi về tiền sử bệnh, các triệu chứng và lối sống của bạn. Họ cũng có thể thực hiện khám sức khỏe và yêu cầu xét nghiệm, chẳng hạn như xét nghiệm máu hoặc chụp ảnh.

2. Cách điều trị đau đầu sau sinh?

Điều trị đau đầu sau sinh sẽ phụ thuộc vào nguyên nhân gây ra. Trong một số trường hợp, không cần điều trị. Ở những trường hợp khác, bác sĩ có thể kê đơn thuốc hoặc đề nghị thay đổi lối sống.

3. Thuốc nào có thể điều trị đau đầu sau sinh?

Một số loại thuốc có thể được sử dụng để điều trị đau đầu sau sinh, bao gồm:

  • Thuốc giảm đau không kê đơn: Thuốc giảm đau không kê đơn như acetaminophen (Tylenol) hoặc ibuprofen (Advil, Motrin) có thể giúp giảm đau đầu nhẹ đến trung bình.
  • Thuốc trị đau nửa đầu: Nếu bạn bị đau nửa đầu, bác sĩ có thể kê đơn thuốc trị đau nửa đầu, chẳng hạn như sumatriptan (Imitrex) hoặc rizatriptan (Maxalt).
  • Thuốc hạ huyết áp: Nếu bạn bị đau đầu do tăng huyết áp, bác sĩ có thể kê đơn thuốc hạ huyết áp.

KẾT LUẬN

Hãy học cách trở thành một người mẹ thông thái bằng cách tích lũy kiến thức và nhờ sự giúp đỡ từ người thân, từ đó tạo điều kiện cho việc nghỉ ngơi và tận hưởng những khoảnh khắc ngọt ngào bên thiên thần nhỏ của bạn. Trong trường hợp gặp đau đầu, đầu tiên hãy thử các biện pháp giảm đau không sử dụng thuốc. Nếu triệu chứng vẫn không giảm, bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ về các loại thuốc an toàn dành cho cả mẹ và em bé. Nếu thật sự cần sử dụng thuốc, tốt nhất là bạn nên lưu trữ sữa mẹ đã vắt vào tủ đông để sẵn sàng trong trường hợp cần dùng thuốc mà không ảnh hưởng đến sức khỏe của em bé.

TRỨNG RỤNG TRONG BAO LÂU TRONG MỘT THÁNG VÀ SỐNG TRONG TỬ CUNG BAO LÂU

TRỨNG RỤNG TRONG BAO LÂU TRONG MỘT THÁNG VÀ SỐNG TRONG TỬ CUNG BAO LÂU 7

Đối với phụ nữ ở độ tuổi sinh sản và trưởng thành, hiểu biết về chu kỳ rụng trứng là điều rất quan trọng. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về các thông tin như thời gian rụng trứng diễn ra, sự tồn tại của trứng trong tử cung, và nhiều điều thú vị khác liên quan đến vấn đề này. Hãy cùng theo dõi!

TRỨNG RỤNG TRONG BAO LÂU TRONG MỘT THÁNG VÀ SỐNG TRONG TỬ CUNG BAO LÂU 9

CHU KỲ KINH NGUYỆT DIỄN RA NHƯ THẾ NÀO?

Kinh nguyệt thường kéo dài vài ngày, thường là 3 đến 5 ngày, nhưng trong một số trường hợp, kéo dài đến 7 ngày cũng được coi là bình thường. Chu kỳ kinh nguyệt lý tưởng là 28 ngày, tính từ ngày đầu tiên của một chu kỳ có kinh đến ngày đầu tiên của chu kỳ tiếp theo. Thời gian chu kỳ kinh nguyệt bình thường ở phụ nữ trưởng thành thường nằm trong khoảng 21 đến 35 ngày, trong khi đối với thiếu nữ có thể có sự dao động rộng hơn, thường từ 21 đến 45 ngày. Chu kỳ kinh nguyệt bình thường được chia thành hai giai đoạn: giai đoạn tăng sinh và giai đoạn bài tiết.

TRỨNG RỤNG TRONG BAO LÂU TRONG MỘT THÁNG VÀ SỐNG TRONG TỬ CUNG BAO LÂU 11

GIAI ĐOẠN TĂNG SINH

Cuối chu kỳ trước, sự giảm đột ngột của nồng độ hormone buồng trứng, bao gồm estrogen và progesteron, kích thích tuyến yên sản xuất FSH và LH dưới sự điều chỉnh của GnRH. Dưới tác động của FSH và LH, các nang nguyên thủy trong buồng trứng bắt đầu phát triển. Sau một vài ngày, các nang trứng phát triển lớn hơn và bắt đầu sản xuất estrogen.

Ở tử cung, sau chu kỳ kinh nguyệt, niêm mạc tử cung chỉ còn một lớp mỏng. Dưới tác động của estrogen, các tế bào biểu mô tăng sinh nhanh chóng, làm dày niêm mạc tử cung và phát triển mạch máu. Các tuyến của cổ tử cung bài tiết một lớp dịch nhầy, tạo điều kiện cho tinh trùng di chuyển vào tử cung.

Hiện tượng phóng noãn xảy ra sau khoảng 7-8 ngày phát triển. Một nang trứng phát triển nhanh chóng, trong khi các nang trứng còn lại thoái triển. Sự tăng cao của estrogen gây ra sự điều hòa ngược dương tính đối với FSH và LH, làm tăng sản xuất của hai hormon này từ tuyến yên, dẫn đến phát triển mạnh mẽ của nang trứng đến khi chín.

Trước khi xảy ra hiện tượng phóng noãn, hormone LH tăng cao và kết hợp với estrogen, progesteron và FSH làm cho nang trứng căng phồng và cuối cùng vỡ ra, gây ra hiện tượng phóng noãn. Thường xảy ra trước kỳ kinh nguyệt khoảng 13-14 ngày.

GIAI ĐOẠN BÀI TIẾT

Sau khi phóng noãn, tuyến yên vẫn tiếp tục sản xuất FSH và LH, làm cho một số tế bào còn lại ở vỏ nang trứng biến đổi thành hoàng thể. Hoàng thể sản xuất một lượng lớn progesteron và estrogen.

Dưới tác động chủ yếu của estrogen, niêm mạc tử cung phát triển và dày lên. Mạch máu cũng phát triển để tạo điều kiện thích hợp cho sự thụ tinh của trứng.

Nếu không có sự thụ thai, khoảng 2 ngày cuối chu kỳ kinh, hoàng thể bị thoái hóa đột ngột, làm giảm nồng độ progesteron và estrogen xuống mức rất thấp. Do đó, niêm mạc tử cung bị thoái hóa, các động mạch co thắt gây tình trạng thiếu máu và hiện tượng hoại tử. Kết quả là mạch máu bị tổn thương và chảy máu, vùng chảy máu lan rộng hơn sau khoảng 24-36 giờ, sau đó lớp niêm mạc tử cung bị hoại tử và bong ra.

TRỨNG RỤNG TRONG BAO LÂU

Rụng trứng xảy ra khi trứng noãn bị phóng ra khỏi nang trứng và di chuyển vào ống dẫn trứng.

Một chu kỳ rụng trứng bình thường thường kéo dài từ 24 đến 48 giờ mỗi tháng. Sau khi trứng được phóng ra khỏi buồng trứng, nó sẽ thoái triển trong vòng 24 đến 48 giờ nếu không được thụ tinh.

Thời gian rụng trứng là thời điểm tốt nhất để thụ thai thành công, tuy nhiên, thời gian có thể thụ thai kéo dài từ 6 đến 10 ngày do tinh trùng có thể tồn tại trong cơ quan sinh dục của phụ nữ đến 5 ngày.

TRỨNG RỤNG TRONG BAO LÂU TRONG MỘT THÁNG VÀ SỐNG TRONG TỬ CUNG BAO LÂU 13

NHỮNG DẤU HIỆU RỤNG TRỨNG


Có nhiều cách để nhận biết khi bạn rụng trứng, từ nhận thấy các dấu hiệu trên cơ thể đến sử dụng các phương pháp kiểm tra như que thử trứng hoặc siêu âm soi trứng.

Thay đổi trong chất lỏng cổ tử cung: Dấu hiệu này bao gồm sự xuất hiện của dịch tiết cổ tử cung hoặc chất lỏng, thường có thể được nhận ra thông qua sự ẩm ướt, co giãn, hoặc trông giống như lòng trắng trứng.

Kiểm tra sự thay đổi nhiệt độ cơ thể: Nhiệt độ cơ thể có thể tăng nhẹ khi rụng trứng diễn ra. Điều này có thể được ghi nhận bằng cách sử dụng một nhiệt kế cơ thể để theo dõi các biến động.

Cảm giác về cơ thể: Một số phụ nữ có thể cảm nhận được sự đau nhói nhẹ hoặc chuột rút nhẹ ở bụng dưới khi rụng trứng.

Tăng ham muốn tình dục: Một số phụ nữ có thể trải qua tăng cường ham muốn tình dục khi gần đến thời điểm rụng trứng.

Thay đổi về cơ thể: Âm hộ hoặc âm đạo có thể có sự sưng tăng khi rụng trứng diễn ra.

    Ngoài ra, có các phương pháp kiểm tra cụ thể hơn như:

    • Que thử trứng: Sử dụng que thử trứng dựa trên sự gia tăng của hormone LH trước khi rụng trứng khoảng 1-2 ngày. Khi mức độ LH đạt đỉnh, đó có thể là dấu hiệu rằng bạn đang sắp rụng trứng.
    • Siêu âm soi trứng: Sử dụng siêu âm để theo dõi sự phát triển của nang trứng, giúp xác định thời điểm rụng trứng chính xác hơn.

    CÁCH TÍNH THỜI GIAN DỄ THỤ THAI

    Dựa vào thời gian rụng trứng và tuổi thọ của tinh trùng trong cơ thể phụ nữ, một khoảng thời gian từ 6 đến 10 ngày được xác định là “cửa sổ thụ thai”. Để tính toán khoảng thời gian này, các dấu hiệu và phương pháp xác định thời điểm rụng trứng được sử dụng.

    Thời gian có thể mang thai diễn ra từ 5 ngày trước khi rụng trứng đến 2 ngày sau khi rụng trứng. Tuy nhiên, khả năng mang thai tăng lên đáng kể khi quan hệ gần với ngày rụng trứng.

    Thời gian rụng trứng trong mỗi chu kỳ kéo dài từ 24 đến 48 giờ. Nếu không có sự thụ thai xảy ra, nang trứng sẽ tiến hóa và thoái triển. Để xác định chính xác ngày rụng trứng, que thử trứng và phương pháp siêu âm là những công cụ hữu ích. Việc nắm bắt chính xác thời gian cửa sổ thụ thai là quan trọng để tăng khả năng mang thai đối với những người mong muốn sinh con.V

    TRỨNG RỤNG MẤY NGÀY THÌ CHẾT

    Ngoài việc quan tâm đến thời gian trứng rụng, bạn cũng cần biết về thời gian mà trứng có thể sống trong tử cung sau khi rụng. Khoảng thời gian này quan trọng vì nhiều cặp vợ chồng thường bỏ lỡ cơ hội “vàng” này. Do đó, hiểu biết về thời gian sống của trứng và tinh trùng trong tử cung có thể mở rộng khoảng thời gian dễ thụ thai.

    Thường khi trứng noãn được phóng ra khỏi buồng trứng và không được thụ tinh, chúng sẽ thoái hóa trong khoảng từ 24 đến 48 giờ. Tuy nhiên, tinh trùng có thể sống trong tử cung của phụ nữ từ 5 đến 6 ngày. Do đó, nếu bạn muốn thụ thai, bạn có thể chọn quan hệ tình dục từ 5 đến 6 ngày trước khi rụng trứng và trong vòng 2 ngày sau khi trứng rụng. Thời gian này thường được gọi là “cửa sổ thụ thai”.

    Bạn có thể sử dụng các dấu hiệu rụng trứng hoặc các công cụ như que thử rụng trứng, siêu âm canh trứng để xác định chính xác thời điểm gần nhất của rụng trứng. Dựa vào đó, bạn có thể lên kế hoạch để thụ thai hoặc tránh thai theo ý muốn. Lưu ý rằng đôi khi có trường hợp bạn có chu kỳ kinh bình thường nhưng không có hiện tượng rụng trứng. Vì vậy, nếu phương pháp canh rụng trứng không hiệu quả, đừng lo lắng quá mức và hãy thăm bác sĩ phụ khoa để được tư vấn. Điều này cũng giúp giảm nguy cơ các vấn đề về sức khỏe phụ khoa và duy trì chất lượng trứng.

    KẾT LUẬN

    Mong rằng những thông tin trên đã cung cấp đầy đủ câu trả lời về thời gian trứng rụng và thời gian trứng sống trong tử cung, giúp bạn mở rộng kiến thức về sức khỏe sinh sản của mình!

    NHỮNG CÂU HỎI THƯỜNG GẶP

    1. Làm thế nào để biết mình đang rụng trứng?

    Có một số dấu hiệu giúp bạn biết mình đang rụng trứng, bao gồm:

    • Thay đổi dịch âm đạo: Dịch âm đạo trở nên trong và loãng hơn, giống như lòng trắng trứng.
    • Đau bụng nhẹ: Cảm giác đau nhói hoặc co thắt ở một bên bụng, thường là bên có nang trứng chứa trứng rụng.
    • Thay đổi nhiệt độ cơ thể: Nhiệt độ cơ thể tăng nhẹ sau khi rụng trứng.
    • Tăng ham muốn tình dục: Bạn có thể cảm thấy ham muốn tình dục cao hơn vào thời điểm rụng trứng.

    2. Khi nào là thời điểm tốt nhất để thụ thai?

    Thời điểm tốt nhất để thụ thai là trong vòng 12-24 giờ sau khi rụng trứng. Đây là lúc trứng có khả năng thụ tinh cao nhất.

    3. Làm thế nào để tăng khả năng thụ thai?

    Bạn có thể tăng khả năng thụ thai bằng cách:

    • Theo dõi chu kỳ kinh nguyệt: Việc này giúp bạn xác định thời điểm rụng trứng chính xác hơn.
    • Quan hệ tình dục thường xuyên: Quan hệ tình dục ít nhất 2-3 ngày mỗi tuần, đặc biệt là vào thời điểm rụng trứng.
    • Chế độ ăn uống và sinh hoạt lành mạnh: Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, tập thể dục thường xuyên và ngủ đủ giấc.
    • Giảm căng thẳng: Căng thẳng có thể ảnh hưởng đến khả năng thụ thai.