Tay chân miệng là bệnh lý thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi, bệnh đặc trưng bởi tình trạng sốt, đau họng, nổi bọng nước tập trung ở tay, chân, miệng. Bệnh gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm có thể tử vong nếu không can thiệp kịp thời.
BỆNH CHÂN TAY MIỆNG LÀ GÌ?
Bệnh tay chân miệng là một bệnh truyền nhiễm do virus đường ruột, có thể phát triển thành dịch tay chân miệng. Các nguyên nhân chính của bệnh bao gồm Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71 (EV71). Biểu hiện của bệnh thường thấy ở tổn thương da và niêm mạc, tập trung ở miệng, lòng bàn tay, bàn chân, mông, và khu vực gối.
Chuyển nhiễm chủ yếu qua đường tiêu hoá từ nước bọt, phỏng nước, và phân của trẻ nhiễm bệnh. Các tình huống tập trung đông người như trẻ đi học tại nhà trẻ, mẫu giáo, và các khu vực chơi có thể tăng nguy cơ lây truyền bệnh, dễ tạo thành các ổ dịch.
Dịch tay chân miệng có thể gặp quanh năm. Tuy nhiên, bệnh có xu hướng tăng cao và khoảng từ tháng 3 đến tháng 5 và từ tháng 9 đến tháng 12 hàng năm. Bệnh có thể gây nhiều biến chứng nguy hiểm. Các trường hợp biến chứng nặng thường do EV71. Các biến chứng này bao gồm:
- Biến chứng về não bộ như: Viêm não, viêm thân não, viêm não tủy, viêm màng não. Biểu hiện như giật mình, ngủ gà, bứt rứt, đi loạng choạng, run chi, mắt nhìn ngược, rung giật nhãn cầu, yếu liệt chi, co giật, hôn mê,…
- Biến chứng tim mạch, hô hấp bao gồm: Viêm cơ tim, phù phổi cấp, tăng huyết áp, suy tim, trụy mạch có thể tử vong nhanh chóng nếu không được xử lý kịp thời
CHẨN ĐOÁN BỆNH CHÂN TAY MIỆNG Ở TRẺ
Triệu chứng lâm sàng:
- Khởi phát trong vòng 1 đến 2 ngày với triệu chứng sốt nhẹ, mệt mỏi, đau họng, biếng ăn, tiêu chảy
- Giai đoạn toàn phát: Kéo dài 3-10 ngày với các triệu chứng điển hình của bệnh như loét miệng. Xuất hiện các vết loét đỏ hay phỏng nước ở niêm mạc miệng, lợi, lưỡi, đau miệng dẫn đến trẻ bỏ ăn, bỏ bú, tăng tiết nước bọt, trẻ quấy khóc.
- Phát ban trên da dạng phỏng nước: Vị trí xuất hiện ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, gối, mông tồn tại khoảng 1 tuần, sau đó sẽ để lại vết thâm, rất hiếm khi loét hay bội nhiễm.
- Biểu hiện toàn thân như: Sốt nhẹ, nôn, nếu sốt cao cần chú ý các biến chứng dễ xảy ra.
- Giai đoạn lui bệnh: Thường từ 3-5 ngày sau, trẻ hồi phục hoàn toàn nếu không có biến chứng.
Cận lâm sàng chẩn đoán bệnh: Để chẩn đoán chính xác bệnh, cần thực hiện xét nghiệm RT- PCR hoặc phân lập virus để chẩn đoán xác định nguyên nhân
CÁCH CHỮA BỆNH CHÂN TAY MIỆNG
Nguyên tắc điều trị bệnh chân tay miệng hiện tại chủ yếu là điều trị triệu chứng và nâng cao sức đề kháng cho trẻ, vì chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Các biện pháp cụ thể bao gồm:
THEO DÕI VÀ PHÁT HIỆN SỚM BIẾN CHỨNG
- Theo dõi triệu chứng để phát hiện sớm các biến chứng có thể xảy ra.
- Đảm bảo trẻ được điều trị ngay khi có dấu hiệu biến chứng nặng.
DINH DƯỠNG VÀ SỨC ĐỀ KHÁNG
- Bảo đảm dinh dưỡng đầy đủ, cung cấp thức ăn giàu dinh dưỡng.
- Bổ sung vitamin C, kẽm, và các chất tăng cường sức đề kháng.
CHĂM SÓC CÁ NHÂN
- Vệ sinh răng miệng sạch sẽ cho trẻ.
- Đảm bảo trẻ được nghỉ ngơi và tránh các yếu tố kích thích.
ĐIỀU TRỊ TRIỆU CHỨNG
- Hạ sốt cho trẻ với paracetamol hoặc ibuprofen khi có sốt cao.
- Bù nước bằng dung dịch điện giải oresol.
- Đối với loét miệng, sử dụng dung dịch glycerin borat và gel rơ miệng giúp sát khuẩn và giảm đau.
- Nếu có co giật, sử dụng các thuốc chống co giật.
TÁI KHÁM ĐỊNH KỲ
Trẻ cần được tái khám ngay khi có các dấu hiệu như sốt cao, khó thở, giật mình, mệt lả, nôn nhiều, và các biểu hiện bệnh nặng khác.
ĐIỀU TRỊ CHUYÊN SÂU KHI CẦN
Trường hợp nặng có thể cần điều trị chuyên sâu, hồi sức tích cực theo đúng chỉ định.
PHÒNG BỆNH TAY CHÂN MIỆNG
Các biện pháp phòng dịch trong vùng có dịch bệnh như sau:
HẠN CHẾ TIẾP XÚC VÀ CÁCH LY
- Tránh tiếp xúc với bệnh nhân trừ khi thực sự cần thiết.
- Cách ly trẻ bệnh tại nhà, không đưa đón trẻ đến những nơi tập trung đông người như trường học, nhà trẻ trong giai đoạn 10-14 ngày đầu của bệnh.
THEO DÕI VÀ CÁCH LY TRẺ
- Theo dõi chặt chẽ trẻ có biểu hiện sốt trong vùng dịch.
- Cách ly trẻ nếu nghi ngờ bị nhiễm bệnh.
CHĂM SÓC MÔI TRƯỜNG VÀ VỆ SINH
- Lau chùi phòng ở của bệnh nhân và khử khuẩn bề mặt, giường bệnh, buồng bệnh sử dụng Cloramin B 2%.
- Xử lý chất thải, quần áo, khăn trải giường theo quy trình phòng bệnh.
RỬA TAY VÀ XỬ LÝ CHẤT THẢI
- Rửa tay bằng xà phòng sau khi thay quần áo, tã, tiếp xúc với phân, nước bọt, và sau khi thăm khám.
- Xử lý chất thải và dụng cụ chăm sóc sức khỏe theo quy trình phòng bệnh.
CHĂM SÓC TRẺ VÀ DINH DƯỠNG
- Trẻ từ 6 tháng đến 3 tuổi cần được chăm sóc đặc biệt, đảm bảo dinh dưỡng đầy đủ và an toàn.
- Phòng tránh các vấn đề về hệ hô hấp và đường tiêu hóa thông qua việc chăm sóc, lưu trữ, và pha chế thức ăn đúng cách.
Những biện pháp này giúp giảm nguy cơ lây nhiễm và bảo vệ sức khỏe của cả gia đình, đặc biệt là trẻ nhỏ.
