TIỂU ĐƯỜNG THAI KỲ: NGUYÊN NHÂN, BIẾN CHỨNG VÀ CÁCH PHÒNG NGỪA

TIỂU ĐƯỜNG THAI KỲ: NGUYÊN NHÂN, BIẾN CHỨNG VÀ CÁCH PHÒNG NGỪA 1

Tiểu đường thai kỳ, căn bệnh nguy hiểm mà không bà mẹ mang thai nào mong muốn nhưng lại có thể xảy đến với bất kỳ phụ nữ nào. Trong thời kỳ mang bầu, nhau thai tạo ra các loại nội tiết tố giúp thai nhi phát triển. Những nội tiết tố này lại vô tình gây ra một số tác động xấu đến insulin, dẫn đến tình trạng rối loạn nội tiết tố hậu quả gây ra đái tháo đường thai kỳ.

TIỂU ĐƯỜNG THAI KỲ: NGUYÊN NHÂN, BIẾN CHỨNG VÀ CÁCH PHÒNG NGỪA 3

TIỂU ĐƯỜNG THAI KỲ LÀ GÌ?

Tiểu đường thai kỳ, hay còn gọi là đái tháo đường thai kỳ, là tình trạng mức đường trong máu tăng cao ở một số phụ nữ trong thời kỳ mang thai, thường xuất hiện từ tuần thai 24 đến 28. Việc phát triển bệnh này không nhất thiết có nghĩa là bạn đã mắc tiểu đường trước khi mang thai hoặc sau khi sinh con. Tuy nhiên, nếu không được kiểm soát chặt chẽ, tiểu đường thai kỳ có thể gia tăng nguy cơ phát triển tiểu đường loại 2 trong tương lai.

Ngoài ra, nếu không được điều trị đúng cách, tình trạng này cũng có thể tăng nguy cơ phát triển tiểu đường cho trẻ mới sinh và gây ra những vấn đề sức khỏe đáng lo ngại cho cả mẹ và con. Điều quan trọng là phải đối mặt với tiểu đường thai kỳ một cách có hiệu quả để giảm thiểu rủi ro và đảm bảo sức khỏe cho cả bà bầu và thai nhi.

DẤU HIỆU TIỂU ĐƯỜNG THAI KỲ

Bệnh đái tháo đường thai kỳ diễn ra một cách thầm lặng. Thông thường thai phụ không biết mình mắc bệnh cho đến khi đi khám thai định kỳ và bác sĩ cho làm xét nghiệm tiểu đường thai kỳ. Một số biểu hiện tiểu đường thai kỳ thường gặp:

  • Tiểu nhiều lần trong ngày: Đây là triệu chứng phổ biến nhất của tiểu đường thai kỳ. Khi lượng đường trong máu tăng cao, thận sẽ cố gắng loại bỏ lượng đường dư thừa ra khỏi cơ thể thông qua nước tiểu. Điều này khiến cho thai phụ phải đi tiểu nhiều lần, đặc biệt là vào ban đêm.
  • Mệt mỏi: Lượng đường trong máu cao có thể khiến cho thai phụ cảm thấy mệt mỏi, uể oải, thiếu năng lượng.
  • Mờ mắt: Khi lượng đường trong máu cao, các mạch máu ở mắt có thể bị tổn thương, dẫn đến mờ mắt.
  • Khát nước liên tục: Lượng đường trong máu cao có thể khiến cho thai phụ cảm thấy khát nước liên tục.
  • Tăng cân quá nhanh so với khuyến nghị: Thai phụ bị tiểu đường thai kỳ thường tăng cân nhiều hơn so với thai phụ bình thường.

Tuy nhiên, hầu hết thai phụ bị tiểu đường không có bất kỳ triệu chứng tiểu đường thai kỳ nào. Do đó, tất cả thai phụ đều nên được xét nghiệm test tiểu đường thai kỳ trong tam cá nguyệt thứ hai của thai kỳ.

NGUYÊN NHÂN BỆNH TIỂU ĐƯỜNG THAI KỲ

Nguyên nhân bị tiểu đường thai kỳ vẫn chưa được biết rõ, nhưng có thể liên quan đến những yếu tố sau:

  • Sự thay đổi hormon trong thai kỳ: Các hormon thai kỳ có thể làm giảm khả năng sản xuất insulin của cơ thể mẹ, khiến lượng đường trong máu tăng cao.
  • Béo phì hoặc thừa cân: Phụ nữ mang thai thừa cân hoặc béo phì có nguy cơ mắc đái tháo đường thai kỳ cao hơn.
  • Tiền sử gia đình: Phụ nữ có tiền sử gia đình mắc đái tháo đường có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
  • Một số yếu tố khác: Phụ nữ mang thai mắc hội chứng buồng trứng đa nang, tiểu đường tuýp 2 trước đó hoặc có tiền sử sinh con bị dị tật ống thần kinh cũng có nguy cơ mắc đái tháo đường thai kỳ cao hơn.

BIẾN CHỨNG CỦA ĐÁI THÁO ĐƯỜNG THAI KỲ

Nếu không được kiểm soát tốt, đái tháo đường thai kỳ có thể gây ra những biến chứng cho cả mẹ và bé, bao gồm:

  • Tiền sản giật: Tiền sản giật là một biến chứng thai kỳ nghiêm trọng có thể gây nguy hiểm cho cả mẹ và bé.
  • Sản giật: Sản giật là biến chứng nguy hiểm nhất của tiền sản giật, có thể gây tử vong cho mẹ và bé.
  • Thai to: Thai to là tình trạng thai nhi có trọng lượng lớn hơn 4.000 gram. Thai to có thể gây khó khăn cho quá trình sinh nở và làm tăng nguy cơ biến chứng sau sinh cho bé.
  • Trẻ sinh non: Trẻ sinh non là tình trạng trẻ sinh ra trước tuần thai thứ 37. Trẻ sinh non có nguy cơ mắc nhiều vấn đề sức khỏe, bao gồm suy hô hấp, nhiễm trùng và tổn thương não.
  • Tử vong sơ sinh: Tử vong sơ sinh là tình trạng trẻ tử vong trong vòng 28 ngày đầu tiên sau khi sinh. Trẻ sinh ra từ mẹ mắc đái tháo đường thai kỳ có nguy cơ tử vong sơ sinh cao hơn.

TẦM QUAN TRỌNG CỦA XÉT NGHIỆM TIỂU ĐƯỜNG THAI KỲ

Xét nghiệm tiểu đường thai kỳ quan trọng để phát hiện sớm và quản lý tiểu đường ở bà bầu. Giúp giảm nguy cơ về sức khỏe cho mẹ và thai nhi, điều chỉnh chế độ ăn uống, và theo dõi sát mức đường huyết của thai nhi. Cũng là cơ hội để chẩn đoán các vấn đề y tế khác và tạo điều kiện cho điều trị hiệu quả.

Tiểu đường thai kỳ thường được phát hiện trong tam cá nguyệt thứ hai hoặc thứ ba của thai kỳ. Nếu không được kiểm soát, tiểu đường thai kỳ có thể gây ra nhiều biến chứng cho cả mẹ và bé, bao gồm:

THAI NHI BỊ THỪA CÂN, BÉO PHÌ

Tiểu đường thai kỳ khiến cho cơ thể mẹ sản xuất nhiều insulin hơn bình thường, dẫn đến việc thai nhi hấp thụ quá nhiều đường từ nhau thai. Điều này khiến thai nhi phát triển nhanh chóng, dẫn đến tình trạng thừa cân, béo phì.

THAI NHI BỊ DỊ TẬT BẨM SINH

Tiểu đường thai kỳ có thể làm tăng nguy cơ thai nhi bị dị tật bẩm sinh, đặc biệt là dị tật tim mạch, dị tật ống thần kinh, dị tật về đường tiêu hóa, dị tật về xương khớp,…

THAI NHI BỊ SUY DINH DƯỠNG BÀO THAI

Tiểu đường thai kỳ cũng có thể dẫn đến tình trạng thai nhi bị suy dinh dưỡng bào thai. Nguyên nhân là do lượng đường trong máu của mẹ cao khiến cho nhau thai sản xuất ra các loại hormone chống lại insulin. Điều này khiến cho thai nhi không thể hấp thụ được các chất dinh dưỡng cần thiết để phát triển.

THAI NHI BỊ NGẠT KHI SINH

Tiểu đường thai kỳ cũng có thể làm tăng nguy cơ thai nhi bị ngạt khi sinh. Nguyên nhân là do thai nhi thường to hơn so với bình thường, khiến cho đường sinh chật hẹp. Ngoài ra, lượng đường trong máu cao của mẹ cũng có thể khiến cho thai nhi khó thở khi sinh.

THAI NHI BỊ VÀNG DA SAU SINH

Tiểu đường thai kỳ cũng có thể làm tăng nguy cơ thai nhi bị vàng da sau sinh. Nguyên nhân là do lượng đường trong máu cao của mẹ khiến cho gan của thai nhi phải làm việc nhiều hơn để đào thải lượng đường dư thừa. Điều này khiến cho gan của thai nhi bị quá tải, dẫn đến tình trạng vàng da.

TRẺ CÓ NGUY CƠ MẮC BỆNH TIỂU ĐƯỜNG TUÝP 2 

Trẻ sinh ra từ mẹ bị tiểu đường thai kỳ có nguy cơ mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 cao hơn so với trẻ sinh ra từ mẹ không bị tiểu đường thai kỳ.

Do đó, việc xét nghiệm tiểu đường thai kỳ là vô cùng quan trọng để phát hiện sớm bệnh và có biện pháp điều trị kịp thời, giúp giảm thiểu các biến chứng cho cả mẹ và bé.

Tất cả phụ nữ mang thai đều nên được xét nghiệm sàng lọc tiểu đường thai kỳ trong tam cá nguyệt thứ hai của thai kỳ. Xét nghiệm này thường được thực hiện vào tuần thai thứ 24 đến 28.

CÁC BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA TIỂU ĐƯỜNG THAI KỲ

Có một số biện pháp có thể giúp giảm nguy cơ mắc tiểu đường thai kỳ, bao gồm:

  • Giữ cân nặng hợp lý trước khi mang thai
  • Tập thể dục thường xuyên
  • Ăn uống lành mạnh, khoa học
  • Thăm khám thai định kỳ

Tất cả phụ nữ mang thai đều nên được xét nghiệm sàng lọc tiểu đường thai kỳ trong tam cá nguyệt thứ hai của thai kỳ. Nếu xét nghiệm dương tính, mẹ bầu cần được theo dõi và điều trị chặt chẽ để ngăn ngừa các biến chứng có thể xảy ra.

CÁC MỐC KHÁM THAI QUAN TRỌNG MẸ BẦU CẦN NHỚ TRONG SUỐT THAI KỲ

CÁC MỐC KHÁM THAI QUAN TRỌNG MẸ BẦU CẦN NHỚ TRONG SUỐT THAI KỲ 5

Các mốc khám thai quan trọng là những thời điểm trong thai kỳ mà mẹ bầu cần đi khám để được bác sĩ theo dõi sức khỏe của mẹ và sự phát triển của thai nhi. Việc khám thai định kỳ giúp phát hiện sớm các vấn đề bất thường, từ đó có biện pháp can thiệp kịp thời, đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.

CÁC MỐC KHÁM THAI QUAN TRỌNG MẸ BẦU CẦN NHỚ TRONG SUỐT THAI KỲ 7

Lợi ích của việc khám thai đúng hẹn

Khám thai là việc làm quan trọng và vô cùng cần thiết đối với phụ nữ mang thai. Tuân thủ đầy đủ và đúng lịch khám được bác sĩ chỉ định sẽ giúp mẹ bầu nắm được sự phát triển sự phát triển của thai nhi qua từng giai đoạn, cũng như được bác sĩ hướng dẫn cách chăm sóc, chế độ dinh dưỡng ở từng tam cá nguyệt để đảm bảo sức khỏe mẹ và thai nhi.

Phát hiện sớm các bất thường

Khám thai định kỳ giúp phát hiện sớm các bất thường ở sức khỏe sản phụ hoặc thai nhi, từ đó có biện pháp xử lý kịp thời, tránh những biến chứng nguy hiểm. Một số bất thường có thể được phát hiện qua khám thai bao gồm: dị tật thai nhi, bệnh lý thai kỳ….

Đảm bảo sức khỏe cho mẹ và bé

Khám thai định kỳ giúp mẹ bầu được theo dõi sức khỏe tổng quát, từ đó có chế độ dinh dưỡng, nghỉ ngơi hợp lý để đảm bảo sức khỏe tốt nhất cho cả mẹ và bé.

Tăng cơ hội sinh con khỏe mạnh

Khám thai định kỳ giúp mẹ bầu phát hiện sớm các bất thường và được điều trị kịp thời, từ đó tăng cơ hội sinh con khỏe mạnh.

Các mốc khám thai quan trọng mẹ bầu cần nhớ

CÁC MỐC KHÁM THAI QUAN TRỌNG MẸ BẦU CẦN NHỚ TRONG SUỐT THAI KỲ 9

Khám thai lần đầu: Khi thai kỳ 5-8 tuần

Khám thai lần đầu là một trong những mốc khám thai quan trọng nhất trong thai kỳ. Mẹ bầu nên đi khám thai lần đầu khi có thai khoảng 5 – 8 tuần, ngay sau khi phát hiện có thai bằng dấu hiệu trễ kinh, que thử thai 2 vạch hoặc các dấu hiệu mang thai sớm.

Khám thai lần đầu giúp mẹ bầu phát hiện sớm các bất thường ở sức khỏe sản phụ hoặc thai nhi, từ đó có biện pháp xử lý kịp thời, tránh những biến chứng nguy hiểm. Cụ thể, khám thai lần đầu giúp:

  • Xác định tuổi thai và ngày dự sinh: Siêu âm là phương pháp chính xác nhất để xác định tuổi thai và ngày dự sinh. 
  • Tầm soát dị tật thai nhi: Hiện nay, có một số phương pháp sàng lọc dị tật thai nhi như double test, triple test, NIPT,… Các phương pháp này có thể giúp phát hiện sớm một số dị tật bẩm sinh ở thai nhi, chẳng hạn như hội chứng Down, Edwards, Patau,…
  • Kiểm tra sức khỏe tổng quát của mẹ bầu: Bác sĩ sẽ kiểm tra cân nặng, chiều cao, huyết áp, nhóm máu, yếu tố Rh,… của mẹ bầu. Từ đó, bác sĩ sẽ có biện pháp chăm sóc sức khỏe phù hợp cho mẹ bầu trong suốt thai kỳ.

Khám thai lần 2 khi thai kỳ 8-10 tuần

Lần khám thai thứ hai được thực hiện khi thai nhi được khoảng 8-10 tuần tuổi.

Trường hợp ở lần khám đầu tiên bác sĩ siêu âm chưa thấy phôi thai làm tổ hoặc chưa nghe tim thai, mẹ bầu sẽ được hẹn lịch khám vào lúc 8-10 tuần. Ở lần khám này, mẹ sẽ được kiểm tra toàn diện hơn các vấn đề phôi thai, siêu âm tim thai…

Khám thai lần 3 khi thai kỳ 11-13 tuần 6 ngày

Lần khám thai thứ ba được thực hiện khi thai nhi được khoảng 11-13 tuần 6 ngày tuổi. Đây là mốc khám thai quan trọng giúp phát hiện, tầm soát dị tật thai nhi đầu tiên.

Theo các nghiên cứu, độ mờ da gáy của thai nhi đạt đỉnh vào khoảng tuần thứ 13 của thai kỳ và bắt đầu giảm dần sau đó. Vì vậy, chỉ có kết quả đo độ mờ da gáy trong khoảng thời gian 11-13 tuần 6 ngày mới có ý nghĩa.

Các xét nghiệm sàng lọc dị tật thai nhi thường được sử dụng là double test hoặc triple test. Các xét nghiệm này có độ chính xác khoảng 80-90%, giúp mẹ bầu có thêm thông tin để quyết định việc tiếp tục thai kỳ hay không

Đây là một xét nghiệm tầm soát cho độ chính xác cao lên đến 99%. Nguy cơ sảy thai do chọc ối hoặc sinh thiết gai nhau là rất thấp, dưới 1% nên mẹ không cần lo lắng.

Khám thai lần 4 khi thai kỳ 16-18 tuần

Ở giai đoạn khám thai khi thai nhi đạt mức 16-18 tuần tuổi, mẹ bầu tiếp tục được thực hiện các kiểm tra thường quy như cân nặng, huyết áp, xét nghiệm nước tiểu và siêu âm để đảm bảo theo dõi sự phát triển của thai nhi trong bụng mẹ.

Trong trường hợp mẹ bầu chưa thực hiện xét nghiệm máu để tầm soát các bất thường về số lượng nhiễm sắc thể, đợt khám này có thể bao gồm Triple Test. Đây là một xét nghiệm máu thường được tiến hành khi thai nhi đạt mức 16-18 tuần tuổi để sàng lọc các bệnh lý, tuy độ nhạy có thể thấp hơn so với giai đoạn trước đó. Hoặc nếu phù hợp, bác sĩ có thể đề xuất xét nghiệm NIPT.

Ngoài ra, đối với những mẹ bầu có tiền sử sinh non hoặc đang ở trong thai kỳ có yếu tố nguy cơ, bác sĩ có thể khuyến cáo bước đo chiều dài kênh cổ tử cung để có cái nhìn tổng quan và đánh giá thêm về tình trạng sức khỏe của thai nhi.

Lần khám thứ 5: Thai kỳ 20-24 tuần

Trong giai đoạn thai kỳ 20-24 tuần, bác sĩ sẽ thực hiện siêu âm 4D và các xét nghiệm để kiểm tra hình thái thai nhi và phát hiện bất thường. Đo chiều dài kênh cổ tử cung cũng được thực hiện để tầm soát dấu hiệu sinh non. Mẹ bầu cũng sẽ được tiêm vắc xin ngừa uốn ván mũi đầu tiên để bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và thai nhi. Nếu phát hiện bất thường, bác sĩ có thể đề xuất chọc ối để kiểm tra chính xác hơn.

Đặc biệt, trong lần khám thai này, một điều quan trọng khác là mẹ bầu sẽ được tiêm vắc xin ngừa uốn ván mũi đầu tiên. Đây là một biện pháp an toàn và quan trọng giúp bảo vệ cả mẹ và thai nhi khỏi các biến thể của uốn ván mũi, đồng thời cung cấp miễn dịch cho thai nhi sau khi chúng ra đời.

Giai đoạn thai kỳ 24 -28 tuần

Trong giai đoạn thai kỳ từ 24-28 tuần, mẹ bầu sẽ trải qua các kiểm tra lâm sàng thông thường để theo dõi sự phát triển của thai nhi. Siêu âm 2D sẽ được thực hiện để kiểm tra tăng trưởng của thai nhi, lượng nước ối, và vị trí bám của nhau thai.

Xét nghiệm quan trọng tại đây là nghiệm pháp dung nạp glucose để sớm phát hiện đái tháo đường thai kỳ. Bác sĩ có thể chỉ định điều chỉnh chế độ ăn, lối sống, hoặc sử dụng insulin tùy thuộc vào kết quả của xét nghiệm.

Nếu thai nhi đã hơn 27 tuần, mẹ bầu sẽ tiếp tục tiêm vắc xin Boostrix ngừa bạch hầu, ho gà, và uốn ván. Đối với trường hợp viêm gan B, xét nghiệm máu có thể được thực hiện để đánh giá cần thiết của việc điều trị viêm gan B, nhằm giảm nguy cơ lây nhiễm cho thai nhi.

Lần khám thứ 7: Thai kỳ 28-32 tuần

Sau các kiểm tra lâm sàng thường quy, mẹ bầu sẽ thực hiện siêu âm hình thái học quý 3 để phát hiện các bất thường khởi phát muộn ở thai nhi, như đầu nhỏ, bất thường hệ thần kinh trung ương, kiểm tra tim thai, và ước tính kích thước thai nhi.

Lần khám thứ 8: Thai kỳ 32-36 tuần

Mẹ bầu không nên bỏ lỡ mốc khám thai ở tuần 32-36 để kiểm tra ngôi thai và sự phát triển của thai nhi. Từ thời điểm này, mẹ bầu sẽ thường xuyên đi khám mỗi 2 tuần 1 lần. Trong những trường hợp đặc biệt, có thể thực hiện các xét nghiệm bổ sung tùy thuộc vào tình hình cụ thể của từng thai phụ.

Lần khám thứ 9: Thai kỳ 36-40 tuần

Trong giai đoạn này, mẹ bầu sẽ được hẹn tái khám mỗi tuần để bác sĩ đánh giá sức khỏe của thai nhi thông qua siêu âm và đo tim thai. Đồng thời, đánh giá cổ tử cung và khung chậu của mẹ nhằm tiên lượng khả năng sinh ngả âm đạo.

Những lưu ý cho mẹ bầu khi đi khám thai

Bên cạnh việc nắm rõ các mốc đi khám thai, mẹ bầu cũng cần ghi nhớ những lưu ý dưới đây để việc thăm khám diễn ra nhanh chóng và suôn sẻ, tránh gây mất nhiều thời gian khiến mẹ bầu mệt mỏi, nhất là những mẹ mang thai “tập đầu”:

  • Nên mặc trang phục thoải mái, tốt nhất mẹ nên chọn đầm suông rộng và dép bệt êm chân để việc thăm khám được thuận tiện hơn.
  • Tránh sử dụng chất kích thích và nên nhịn ăn để tăng độ chính xác của các kết quả xét nghiệm. Mẹ có thể chuẩn bị thêm bánh ngọt hoặc sữa để ăn trong lúc chờ đợi kết quả, tránh để cơ thể bị mất sức và ngất xỉu.
  • Ở tam cá nguyệt đầu tiên, mẹ cần uống nhiều nước và nhịn đi tiểu để hình ảnh siêu âm được rõ nét hơn. Bước sang những tháng tiếp theo, thai nhi phát triển lớn hơn nên mẹ cần tránh uống nước và đi tiểu trước khi siêu âm. Mẹ có thể hỏi ý kiến bác sĩ để được dặn dò những lưu ý ở lần khám sau.
  • Mẹ nên vệ sinh cơ thể sạch sẽ, nhất là vùng kín để việc thăm khám an toàn, nhất là ở giai đoạn đầu có thực hiện siêu âm đầu dò.
  • Mẹ nên lưu trữ tất cả hồ sơ thăm khám, các kết quả kiểm tra xét nghiệm ở trong một tập hồ sơ để dễ dàng mang theo ở mỗi mốc khám thai.
  • Mẹ nhớ xin giấy xác nhận thăm khám tại cơ sở y tế để được hưởng các quyền lợi thai sản của bảo hiểm xã hội hoặc bảo hiểm thai sản.

Hi vọng qua bài viết này mẹ bầu sẽ nắm được các mốc khám thai quan trọng để không bỏ lỡ các xét nghiệm tầm soát, sàng lọc dị tật thai nhi.