Bàn chân bẹt với gan chân phẳng lì là một dạng dị tật phổ biến trên thế giới. Dị tật này gây tổn hại nghiêm trọng đến thần kinh cột sống và ảnh hưởng đến sự phát triển sau này của trẻ. Khám bàn chân bẹt để phát hiện sớm bệnh giúp cho việc phục hồi chức năng của bàn chân trở nên đơn giản hơn.
BÀN CHÂN BẸT LÀ GÌ?
Bàn chân bẹt là một dạng dị tật ở mặt lòng bàn chân, khiến nó trở nên phẳng và không có độ vòm. Trong một số trường hợp, đặc biệt là ở trẻ sơ sinh, bàn chân không có vòm và thường được gọi là bàn chân bẹt. Tuy nhiên, dị tật này thường tự điều chỉnh và hết khi trẻ đạt đến độ tuổi khoảng 6 nếu bàn chân được phát triển đúng cách và có độ linh hoạt.
Trên thực tế, tất cả trẻ sơ sinh đều có đặc điểm chung là bàn chân không có độ vòm, có thể được mô tả là bàn chân bẹt. Theo thời gian, khoảng từ 2 đến 3 tuổi, hệ thống dây chằng và cơ bắp của bàn chân sẽ phát triển, tạo ra độ vòm và hỗ trợ chức năng cơ bản của bàn chân.
Vòm bàn chân đóng vai trò quan trọng trong việc chịu lực, giữ thăng bằng, và làm cho bước đi trở nên nhẹ nhàng. Hệ thống dây chằng linh hoạt và chắc chắn sẽ giúp cố định xương bàn chân, giảm thiểu phản lực từ mặt đất khi chân di chuyển. Những người có hệ thống dây chằng quá lỏng lẻo có khả năng cao hơn bị tật bàn chân bẹt, do xương bàn chân không được cố định đúng cách. Điều này có thể được kiểm tra bằng cách để chân trên cát hoặc in chân lên tờ giấy, nếu không có độ vòm đầy đủ như bình thường.
BẤT LỢI TỪ CHỨNG BÀN CHÂN BẸT
Người mắc bàn chân bẹt khi đi lại thường trải qua những vấn đề và rủi ro sức khỏe đáng kể. Sự áp sát của phần cạnh trong của bàn chân (vòm) xuống đất có thể dẫn đến biến dạng dài hạn của bàn chân. Trong khi chạy nhảy, khả năng linh động của bàn chân bị giảm, gây nguy cơ ngã do gót chân vẹo ra ngoài khi chạm đất. Điều này có thể tạo áp lực không mong muốn lên khớp cổ chân và ảnh hưởng đến khả năng chạy nhảy một cách tự nhiên.
Ngoài ra, bàn chân bẹt có thể gây ra sự xoay của xương ở cẳng chân khi di chuyển, đặt ra nguy cơ cho sự lệch hướng và ảnh hưởng đến khớp gối. Sự xoay và lệch này có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe như đau đớn, viêm nhiễm và thậm chí thoái hóa của khớp gối.
Hệ quả của sự lệch trục cơ thể do bàn chân bẹt có thể lan tỏa lên các phần khác của cơ thể, tác động đến lưng và cổ. Việc không can thiệp kịp thời có thể dẫn đến cấu trúc không bình thường ở ngón chân cái, có thể dẫn đến các vấn đề như gai gót chân, viêm cân gan chân, và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày.
NGUYÊN NHÂN GÂY CHỨNG BÀN CHÂN BẸT
Hội chứng bàn chân bẹt thường phát sinh do các thói quen không tốt trong cách đi lại từ thời thơ ấu, bao gồm việc đi chân đất, sử dụng dép hoặc xăng-đan có đế lót phẳng. Một số trẻ có gen xương khớp mềm ở bàn chân, cũng như di truyền tật này từ bố mẹ, tăng khả năng phát triển bàn chân bẹt.
Ngoài ra, các yếu tố khác như gãy xương, mắc bệnh thấp khớp, các vấn đề về thần kinh, béo phì, đái tháo đường, tuổi già và thai nghén cũng có thể tăng nguy cơ phát triển hội chứng bàn chân bẹt.
Thống kê chỉ ra rằng khoảng 30% dân số mắc chứng bàn chân bẹt, với mức độ đa dạng tùy thuộc vào từng trường hợp. Bệnh thường không gây đau ở giai đoạn ban đầu, nhưng khi khung xương không thể đối mặt với áp lực không cân bằng, người bệnh có thể trải qua đau mắt cá chân, đau ở đầu gối, khó chịu ở khớp háng hay thắt lưng.
NHẬN BIẾT TRẺ MẮC HỘI CHỨNG BÀN CHÂN BẸT
Thông thường, trẻ dưới 2 tuổi thường có bàn chân không có vòm, điều này là phổ biến và không đáng lo ngại. Tuy nhiên, khi trẻ đạt đến độ tuổi 3 trở lên, vòm bàn chân bắt đầu hình thành, và bố mẹ có thể thực hiện các bước kiểm tra đơn giản sau để xác định có dấu hiệu của hội chứng bàn chân bẹt hay không:
CÁCH 1: KIỂM TRA BẰNG CÁCH IN ĐẾ CHÂN
- Làm ướt bàn chân của trẻ, sau đó yêu cầu trẻ đặt bàn chân lên một tờ giấy trắng hoặc bề mặt phẳng khác.
- Nếu dấu in của bàn chân cho thấy đầy đủ bàn chân trên bề mặt in, có thể là một dấu hiệu của bàn chân bẹt.
- Nếu phần in có khoảng trống nhỏ tạo thành hình vòm, đó là một dấu hiệu bình thường.
CÁCH 2: KIỂM TRA BẰNG CÁCH DẪM CHÂN LÊN CÁT
- Cho trẻ dẫm chân lên cát và quan sát dấu in.
- Nếu cát lún và in hình bàn chân có đường cong, đó là dấu hiệu bình thường.
- Nếu trẻ in được cả bàn chân xuống cát, đó có thể là dấu hiệu của bàn chân bẹt.
CÁCH 3: KIỂM TRA BẰNG CÁCH ĐẶT NGÓN TAY
- Dùng ngón tay đặt xuống dưới gan bàn chân của trẻ khi trẻ đang đứng trên mặt phẳng.
- Nếu ngón tay không thể luồn vào gan bàn chân của trẻ, có thể là một dấu hiệu của bàn chân bẹt.
KHÁM BÀN CHÂN BẸT Ở TRẺ TỪ SỚM GIÚP VIỆC ĐIỀU TRỊ ĐƠN GIẢN HƠN
Chấn thương bàn chân bẹt thường xảy ra ở trẻ nhỏ và việc phát hiện và can thiệp sớm là quan trọng để tránh những vấn đề lâu dài. Nếu cha mẹ phát hiện bất kỳ triệu chứng đặc thù nào, như khuynh hướng áp cạnh trong của bàn chân xuống đất, việc đưa trẻ đi khám sớm là quan trọng.
Trong trường hợp bàn chân bẹt được phát hiện sớm ở trẻ, phương pháp trị liệu không phẫu thuật có thể là giải pháp hiệu quả. Sử dụng đế giày chỉnh hình y khoa là một phương pháp đơn giản và tiện lợi để điều chỉnh tật bàn chân bẹt. Miếng lót giày này được thiết kế đặc biệt theo kích thước chân của từng trẻ, tạo vòm và nâng đỡ bàn chân, giúp xương khớp trở về đúng trục.
Đế chỉnh hình có thể được sử dụng dễ dàng trong hầu hết các loại giày dép thông thường của trẻ và nên được đeo thường xuyên trong các hoạt động đi đứng hàng ngày. Việc sử dụng đế giày chỉnh hình có thể giúp cấu trúc bàn chân của trẻ ở độ tuổi 2 – 7 trở về vị trí cân bằng mong muốn.
Từ sau giai đoạn này cho đến khi trẻ đủ 12 tuổi, việc tạo vòm chân mang lại hiệu quả cải thiện thấp hơn và thời gian mang đế chỉnh hình cũng kéo dài hơn. Ở người trưởng thành, việc sử dụng đế chỉnh hình chỉ có tác dụng ngăn ngừa đau khớp, thoái hóa khớp… nhưng không thể tạo vòm chân được nữa và bệnh nhân cần mang đế chỉnh hình suốt đời.
BÀN CHÂN BẸT KHI NÀO CẦN PHẪU THUẬT?
Phẫu thuật là không cần thiết đối với trẻ dưới 8 tuổi và dị tật ít nghiêm trọng. Tuy nhiên trong một số trường hợp hiếm vẫn cần phải can thiệp phẫu thuật với trẻ trên 8 tuổi, khi trẻ bước vào giai đoạn phát triển chiều cao nhanh và hình thành gân gót Achille ngắn hơn bình thường.
