Thiết bì thạch hộc được mệnh danh là “thần dược làm đẹp”, “vũ khí chống lão hóa thiên nhiên”. Vậy tác dụng của thạch hộc đối với sức khoẻ và sắc đẹp có đúng như lời đồn?
Thạch hộc, vốn sinh trưởng tại nơi râm mát trên các vách đá hoặc trên thân cây tùng trong rừng sâu, hiện nay được trồng nhiều hơn và ít còn thạch hộc dại. Vị thuốc này có đặc điểm là vị đắng, tính hàn, và mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, đặc biệt là trong việc bồi bổ sức khỏe, dưỡng âm sinh tân, và dưỡng gan sáng mắt.
Ưu điểm lớn nhất của thạch hộc là khả năng kết hợp giữa việc bồi bổ và thanh nhiệt. Tính bình của nó không chỉ giúp cải thiện sức khỏe, mà còn hỗ trợ thanh nhiệt, giúp làm dịu cảm giác nhiệt trong cơ thể. Thạch hộc không chỉ có tác dụng dưỡng gan tốt, mà còn giúp điều hòa khí, an thận, cải thiện chất lượng giấc ngủ, tốt cho hệ thống máu và dịch trong cơ thể, nhuận phổi, và dưỡng vị. Đặc biệt, khả năng hấp thụ dễ dàng và tính mát của thạch hộc khiến nó trở thành lựa chọn phù hợp cho phụ nữ trong quá trình dưỡng sinh.
Hiện nay, nhu cầu tư âm ngày càng tăng lên do nhiều người phải làm việc vào buổi tối, tăng ca hoặc thức khuya để hoàn thành công việc. Điều này có thể dẫn đến tâm trạng buồn bực, căng thẳng và áp lực, đặc biệt là khi sử dụng mắt quá lâu. Trong tình huống này, thạch hộc trở thành một lựa chọn hữu ích để đáp ứng nhu cầu của mọi người.
Nhưng thạch hộc được coi là một dạng thuốc quý, có giá trị kinh tế cao, đặc biệt là đối với các sản phẩm thuộc phân khúc cao cấp như thiết bì thạch hộc thượng hạng (thiết bì phong đẩu) có hiệu quả vượt trội, và vì thế, giá cả của chúng cũng ở mức cao. Tuy nhiên, khó khăn trong việc phân biệt hàng thật và hàng giả đặt ra một thách thức đối với người tiêu dùng không chuyên nghiệp. Do đó, trong quá trình mua sắm thạch hộc, quan trọng nhất là lựa chọn những địa điểm có uy tín.
Nếu là thạch hộc tươi, bạn có thể rửa để ăn sống, nhai kỹ rồi mới nuốt. Thạch hộc tươi thường có vị ngọt thanh, không khó ăn và tạo cảm giác sảng khoái. Bạn cũng có thể kết hợp thạch hộc với một số loại trái cây tư âm như lê hoặc mía để tăng thêm hương vị và giá trị dinh dưỡng.
Ngoài ra, việc pha trà thạch hộc cùng mạch môn đông và trà xanh là một phương án khác. Công thức cụ thể như sau: sử dụng 15g thạch hộc, 10g mạch môn đông và 5g trà xanh. Lựa chọn trà xanh là vì nó mang tính hàn, trong khi hồng trà có xu hướng thiên nóng.
Có nhiều cách để sử dụng thạch hộc như một loại thực phẩm, nhưng khi dùng thiết bì thạch hộc, phương pháp đun lên được coi là tốt nhất. Theo danh y thời cận đại Trương Tích Thuần – người đầu tiên đề xuất và giới thiệu cách sử dụng thạch hộc trong y học cổ truyền Trung Quốc, ông cho rằng: “Thiết bì thạch hộc nên được đun lâu, tách ra phôi sắc mới có kết quả tốt nhất.” Nói cách khác, nếu chỉ là pha trong nước sôi, hiệu quả của thuốc sẽ không được phát huy tối đa.
Khi sắc thạch hộc, bạn nên rửa sạch rồi cắt nhỏ, cho vào nồi đun sôi với lửa to, sau khi sôi thì vặn nhỏ đun trong một tiếng, uống nước và ăn được cả bã.
Mặc dù thạch hộc đem đến nhiều lợi ích như vậy, đặc biệt là công dụng làm đẹp da của nó vô cùng hấp dẫn đối với chị em phụ nữ, nhưng mọi người cũng cần chú ý đến liều lượng, dù tốt tới đâu cũng không nên ăn quá nhiều trong một lần, nếu không dễ gây ngộ độc.
Ngoài ra, thạch hộc còn giúp liễm tà. Tà ở đây là phong tà, thử tà, táo nhiệt (các bệnh gây ra do gió, nắng, độ khô…), còn liễm tức là thu lại, gom lại, không để nó phát ra ngoài cơ thể.
Tuy nhiên, cần lưu ý không nên sử dụng thạch hộc nếu bạn đang mắc bệnh liên quan đến hàn tà hay phong tà. Việc này có thể ảnh hưởng đến quá trình hồi phục bởi vì thạch hộc có thể tăng cường tính hàn, làm gia tăng yếu tố lạnh cho cơ thể.
Hơn nữa, thạch hộc có tính hàn, không phù hợp cho những người có tỳ vị hư hàn hoặc cơ thể hư nhược mà không có yếu tố hỏa. Việc sử dụng thạch hộc lâu dài trong trường hợp này có thể tạo ra một tình trạng mất cân bằng năng lượng nội tiết và gây nguy cơ tăng cao về yếu tố lạnh.
Mặc dù thạch hộc có công dụng tư âm và có thể được sử dụng trong việc nấu canh hay pha trà hằng ngày để hỗ trợ sức khỏe, nhưng quyết định sử dụng nên dựa trên tình trạng cụ thể của cơ thể không nên sử dụng quanh năm.
CÂY BÁCH BỘ LÀ GÌ? TÌM HIỂU VỀ TÁC DỤNG CỦA CÂY BÁCH BỘ
Cây bách bộ, còn được biết đến với tên gọi khác là dây ba mươi, dây đẹt ác, là một loại cây leo mọc hoang phổ biến ở các vùng núi phía Bắc Việt Nam. Từ xa xưa, bách bộ đã được sử dụng trong y học cổ truyền như một vị thuốc quý với nhiều tác dụng đặc biệt, đặc biệt là trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh về hệ hô hấp. Hãy cùng tìm hiểu những thông tin chi tiết hơn về cây bách bộ trong bài viết này nhé!
TỔNG QUAN VỀ CÂY BÁCH BỘ
Cây bách bộ (Stemona tuberosa) là một loài cây thuộc họ Temonaceae. Nó được biết đến với các tên gọi đa dạng như đã được liệt kê ở trên. Cây bách bộ phổ biến ở khu vực Đông Á, bao gồm Ấn Độ, Trung Quốc, Việt Nam và Thái Lan.
ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI CÂY BÁCH BỘ
Cây bách bộ là một loài cây quý hiếm, thường bị nhầm lẫn với các loài dại ven đường. Nó có thân nhỏ nhẵn, thường leo và có thể dài khoảng 10cm. Lá của cây bách bộ mọc đối nhau, có khi thuôn dài, với gân phụ rõ nét, chạy dọc từ cuống đến ngọn lá. Cụm hoa mọc ở kẽ lá, có cuống dài từ 2-4cm, thường có 1-2 hoa to màu đỏ hoặc vàng. Hoa có 4 cánh và 4 nhụy giống nhau, chỉ nhị ngắn. Quả của cây bách bộ nặng, chứa 4 hạt, và cây ra hoa vào mùa hè.
Rễ chùm của cây bách bộ dạng hình con thoi, khô, dài khoảng 6-12cm, thô khoảng 0,5-1cm, phần dưới phồng to và đỉnh nhỏ dần. Chúng có màu vàng sáng hoặc màu vàng trắng, với vết nhăn teo và rãnh dọc sâu bên ngoài. Rễ có chất cứng giòn chắc và ít ngọt, nổi bật với mùi thơm ngát. Vỏ ngoài của rễ có thể có màu đỏ hoặc nâu sẫm, điều này được xem là một chỉ báo tốt về chất lượng của cây bách bộ.
THÀNH PHẦN HOÁ HỌC CỦA CÂY BÁCH BỘ
Rễ củ của cây bách bộ chứa nhiều chất dinh dưỡng như glucid (2,3%), lipid (0,83%), protid (9%), và các acid hữu cơ. Ngoài ra, nó còn chứa các alkaloid như stemonin (0,18% – C22H33NO4), tuberstemonin (C19H29NO4), stemonidin (C17H27NO5), paipunin và sinostemonin.
PHÂN BỐ, THU HOẠCH VÀ CHẾ BIẾN
Rễ củ của cây bách bộ, được sử dụng làm thuốc từ lâu đời, có xu hướng dài và to hơn khi càng lâu năm. Thường thu hoạch vào đầu đông hoặc đầu xuân, trước khi chồi cây bắt đầu phát triển, người ta cắt bỏ dân thân và nhổ cây choai. Quá trình thu hoạch đòi hỏi đào lên toàn bộ củ, sau đó rửa sạch và phơi khô.
Bộ phận chủ yếu được sử dụng trong y học là rễ củ, có hình dạng cong queo, dài từ 5-25cm và đường kính từ 0,5-1,5cm. Đầu rễ thường có phần phình to và thuôn nhỏ dần về phía cuối.
TÁC DỤNG DƯỢC LÝ CỦA CÂY BÁCH BỘ
Cây bách bộ được sử dụng trong y học với nhiều tác dụng dược lý:
TÁC DỤNG TRỊ GIUN VÀ DIỆT CÔN TRÙNG
Stemonin, một alkaloid có trong cây bách bộ, có khả năng làm tê liệt giun sau khi tiếp xúc trong dung dịch, và cũng có thể làm tê liệt côn trùng như rận và rệp nếu tiếp xúc trực tiếp hoặc qua việc phun dung dịch chiết xuất từ cây này.
DIỆT KÝ SINH TRÙNG
Dịch chiết và nước ngâm từ cây bách bộ có khả năng diệt ký sinh trùng như ấu trùng ruồi, chấy, bọ chét, rệp và muỗi.
TÁC ĐỘNG ĐẾN HỆ HÔ HẤP
Thuốc được chế từ cây bách bộ giúp giảm ho do kích thích iod tại nơi mẻ và ức chế phản xạ ho, làm giảm độ hưng phấn của trung tâm hô hấp. Nó cũng có tác dụng tương tự như aminophylline trong việc làm giảm các phản ứng dị ứng.
KHÁNG KHUẨN
Chiết xuất từ rễ cây bách bộ có tác dụng kháng khuẩn đối với nhiều loại vi khuẩn như Streptococus Pneumoniae, Neisseria Meningitidis, Hemolytic Streptococus và Staphylococus aureus. Nó cũng kháng vi khuẩn tại ruột già và có tác dụng chống lại bệnh lỵ và phó thương hàn.
SỬ DỤNG TRONG BỆNH TRUYỀN NHIỄM
Nghiên cứu cho thấy nước sắc từ cây bách bộ có hiệu quả lên đến 85% trong việc làm giảm ho ở hơn 100 bệnh nhân. Stemonin trong cây bách bộ cũng được nghiên cứu trong điều trị lao hạch với kết quả khả quan.
CÂY BÁCH BỘ CHỮA BỆNH GÌ?
Cây bách bộ có nhiều ứng dụng lâm sàng trong điều trị các bệnh lý khác nhau. Dưới đây là một số bài thuốc và cách sử dụng cây bách bộ:
Điều trị ho:
Ho thông thường: Dùng rễ bách bộ và gừng sống, mỗi vị 2 phần, sắc uống 2 chén mỗi ngày. Hoặc ngâm rễ bách bộ với rượu, uống 1 chén chia làm 3 lần mỗi ngày.
Ho dai dẳng: Dùng 20 cân rễ bách bộ, vắt lấy nước sắc cho đặc lại, hoặc nướng củ bách bộ đến khô, mỗi lần uống một ít nước bách bộ ngậm và nuốt. Uống 1 muỗng canh, ngày 3 lần.
Ho nhiều: Sử dụng bách bộ cả dây và rễ, vắt lấy nước sắc đặc, uống 1 muỗng canh, ngày 3 lần.
Ho do hàn: Bách bộ sao, ma hoàng khử mắt, mỗi vị 30 gram, tán nhỏ thành bột. Hạnh nhân bỏ vỏ, sao vàng, nghiền nhỏ, trộn mật nặn thành viên. Uống 2-3 viên mỗi lần với nước nóng.
Trị côn trùng vào tai: Nghiền bách bộ và trộn với dầu mè, bôi vào tai. Để trị rệp, rận, chí và bọ chét, nghiền nhỏ bách bộ và tần giao, xông khói vào quần áo hoặc nấu nước giặt.
Điều trị giun kim: Sử dụng bách bộ tươi, sắc đặc và thụt vào hậu môn trong một tuần.
Điều trị giun đũa: Dùng 12 gram bách bộ, sắc uống vào buổi sáng lúc đói, uống liên tục trong 5 ngày, sau đó dùng thuốc xổ mỗi sáng.
Điều trị ho do hư chứng: Kết hợp bách bộ, thiên môn đông, tang bạch bì, bối mẫu, mạch môn đông, tỳ bà diệp, tử uyển, ngũ vị tử, sắc uống.
Trị ho do cảm mạo, đờm ít và ngứa họng: Dùng bách bộ 16 gram, bạch tiền 12 gram, kinh giới 12 gram, cát cánh 12 gram, sắc uống.
Trị ho do phế nhiệt, lao phổi: Kết hợp bách bộ và sa sâm, mỗi vị 640 gram, đổ 10 cân nước sắc bỏ bã, trộn với 640 gram mật ong, nấu nhỏ lửa thành cao. Uống 2 lần mỗi ngày, mỗi lần 8ml.
Trị ho, hen suyễn, viêm khí quản mãn tính: Sử dụng bách bộ 20 gram, ma hoàng 8 gram, miên hoa căn 5 cái, đại toán 1 củ, sắc uống.
Trị ho gà: Dùng bách bộ 10-15 gram, sắc uống. Hoặc bách bộ 12 gram, cam thảo 4 gram, bạch tiền 12 gram, đại toán 2 tép, sắc uống liên tục 3-4 ngày, chia làm 3 lần mỗi ngày.
Điều trị giun kim: Dùng bách bộ, sử quân tử, binh lang, tán nhỏ trộn dầu thụt quanh hậu môn. Hoặc bách bộ 40 gram, sắc nước còn 10-20ml, thụt vào hậu môn trước khi đi ngủ trong 2-3 đêm. Hoặc dùng bách bộ 20 gram, vaseline 100 gram, tử thảo 20 gram, tán bột trộn với thanh cao bôi quanh hậu môn.
Trị mẩn ngứa ngoài da, viêm da, mề đay, vẩy nến, muỗi cắn: Dùng mặt cắt của củ bách bộ xát vào vùng da bị bệnh, sử dụng nhiều lần trong ngày.
NHỮNG LƯU Ý KHI SỬ DỤNG CÂY BÁCH BỘ
Những Lưu Ý Khi Sử Dụng Cây Bách Bộ
Cây bách bộ là một vị thuốc quý với nhiều tác dụng trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh về hệ hô hấp. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi sử dụng, bạn cần lưu ý một số điều sau:
CHỐNG CHỈ ĐỊNH:
Phụ nữ có thai và cho con bú: Cây bách bộ có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn cho thai nhi và trẻ sơ sinh.
Người có bệnh tim mạch, huyết áp cao: Cây bách bộ có thể làm tăng nhịp tim và huyết áp, do đó không nên sử dụng cho những người có bệnh lý tim mạch và huyết áp cao.
Người có tỳ vị hư yếu: Cây bách bộ có tính hàn, có thể gây hại cho tỳ vị, do đó người có tỳ vị hư yếu không nên sử dụng.
Trẻ em dưới 3 tuổi: Trẻ em dưới 3 tuổi có hệ tiêu hóa và miễn dịch chưa hoàn thiện, do đó không nên sử dụng cây bách bộ.
TÁC DỤNG PHỤ:
Nếu sử dụng quá liều hoặc sử dụng không đúng cách, cây bách bộ có thể gây ra một số tác dụng phụ như:
Buồn nôn, nôn mửa
Tiêu chảy
Đau bụng
Hạ huyết áp
Nhịp tim chậm
Mệt mỏi, chóng mặt
TƯƠNG TÁC THUỐC:
Cây bách bộ có thể tương tác với một số loại thuốc khác, do đó cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng, đặc biệt là các loại thuốc sau:
Thuốc hạ huyết áp
Thuốc điều trị tim mạch
Thuốc lợi tiểu
Thuốc an thần
LIỀU LƯỢNG VÀ CÁCH SỬ DỤNG
Liều lượng và cách sử dụng cây bách bộ tùy thuộc vào tình trạng bệnh cụ thể. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc thầy thuốc y học cổ truyền để được tư vấn cụ thể.
NHỮNG CÂU HỎI THƯỜNG GẶP
1. Cây bách bộ mua ở đâu?
Có thể mua cây bách bộ tại các cửa hàng thuốc Đông y uy tín hoặc thu hái ở những vùng núi.
2. Giá cây bách bộ bao nhiêu?
Giá cây bách bộ dao động từ 50.000 – 100.000 đồng/kg tùy loại và chất lượng.
Cây bách bộ cũng như cây xạ đen hay cây đinh lăng đều là những vị thuốc quý với nhiều giá trị trong y học cổ truyền và hiện đại.
Tuy nhiên, cần lưu ý sử dụng bách bộ đúng cách và liều lượng để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Tránh sử dụng cho phụ nữ có thai và cho con bú, người có bệnh tim mạch, huyết áp cao, tỳ vị hư yếu. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc thầy thuốc y học cổ truyền trước khi sử dụng.
Bên cạnh việc sử dụng bách bộ, chúng ta cần duy trì lối sống lành mạnh để nâng cao sức khỏe và phòng ngừa bệnh tật. Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, tập thể dục thường xuyên, giữ tinh thần thoải mái là những yếu tố quan trọng giúp bảo vệ sức khỏe một cách hiệu quả.
