Viêm tuyến nước bọt phổ biến vào mùa lạnh và ở người trong độ tuổi từ 50-60 tuổi do nhiễm virus, vi khuẩn. Nếu tuyến nước bọt bị viêm, lượng dịch tiết sẽ giảm, gây khô miệng, ảnh hưởng không tốt đến quá trình tiêu hóa và nếu kéo dài có thể gây sâu răng. Biến chứng của bệnh có thể là áp xe tuyến, nhiễm trùng lan rộng gây chèn ép đường thở, nhiễm trùng huyết. Do vậy, chúng ta cần phải điều trị sớm tình trạng này, không nên để bệnh kéo dài.
VIÊM TUYẾN NƯỚC BỌT LÀ GÌ?
Viêm tuyến nước bọt là tình trạng tuyến nước bọt bị nhiễm trùng gây sưng, đau. Nguyên nhân có thể do nhiễm virus hoặc do ống dẫn nước bọt bị tắc nghẽn, tạo điều kiện cho vi khuẩn gây bệnh hoạt động.
CÁC LOẠI BỆNH VIÊM TUYẾN NƯỚC BỌT
Theo giải phẫu bệnh, tình trạng nhiễm trùng tuyến nước bọt thường xảy ra ở 3 tuyến nước bọt chính:
- Viêm tuyến nước bọt mang tai: Là tình trạng nhiễm trùng tuyến nước bọt nằm ở 2 bên má, phía trước tai. Đây là tuyến nước bọt lớn nhất của cơ thể.
- Viêm tuyến nước bọt dưới hàm: Là tình trạng nhiễm trùng các tuyến nước bọt nằm vùng dưới hàm. Đây là những tuyến nước bọt lớn thứ hai.
- Viêm tuyến nước bọt dưới lưỡi: Là tình trạng nhiễm trùng các tuyến nước bọt nằm ở hai bên lưỡi, nằm dưới sàn miệng. Đây là tuyến nhỏ nhất trong số các tuyến nước bọt chính.
NGUYÊN NHÂN GÂY VIÊM TUYẾN NƯỚC BỌT
NHIỄM TRÙNG
Viêm tuyến nước bọt do nhiễm trùng là nguyên nhân phổ biến nhất, chiếm khoảng 70% các trường hợp. Nhiễm trùng có thể do virus, vi khuẩn hoặc nấm.
- Nhiễm virus là nguyên nhân phổ biến nhất, thường gặp ở trẻ em. Các virus thường gặp bao gồm virus quai bị, virus herpes simplex, virus Epstein-Barr, virus sởi, virus rubella.
- Nhiễm vi khuẩn thường gặp ở người lớn. Các vi khuẩn thường gặp bao gồm Staphylococcus aureus, Streptococcus pyogenes, Enterococcus faecalis, Pseudomonas aeruginosa.
- Nhiễm nấm thường gặp ở người suy giảm miễn dịch. Các loại nấm thường gặp bao gồm Candida albicans, Cryptococcus neoformans, Histoplasma capsulatum.
TẮC ỐNG DẪN NƯỚC BỌT
Tắc ống dẫn nước bọt có thể do sỏi, u hoặc các bệnh lý khác. Tắc ống dẫn nước bọt khiến nước bọt không thể thoát ra ngoài, tạo điều kiện cho vi khuẩn sinh sôi và gây nhiễm trùng.
- Sỏi tuyến nước bọt là nguyên nhân phổ biến nhất gây tắc ống dẫn nước bọt. Sỏi tuyến nước bọt thường gặp ở tuyến nước bọt dưới hàm.
- U tuyến nước bọt có thể là u lành tính hoặc u ác tính. U tuyến nước bọt có thể gây tắc ống dẫn nước bọt.
- Các bệnh lý khác bao gồm viêm tuyến nước bọt do nhiễm trùng, viêm tuyến nước bọt do chấn thương, viêm tuyến nước bọt do xạ trị, bệnh Sjögren, bệnh tiểu đường, HIV/AIDS, ung thư đầu và cổ.
CÁC TRIỆU CHỨNG VIÊM TUYẾN NƯỚC BỌT
Dấu hiệu viêm tuyến nước bọt thường thấy bao gồm:
- Tuyến nước bọt mang tai hoặc dưới hàm hai bên: Viêm sưng các tuyến này có thể gây biến dạng mặt như mặt phình to, cổ bạnh và cằm xệ.
- Da vùng tuyến mang tai: Có thể căng cứng, bóng nhưng thường không đỏ, sờ nóng đau; nếu viêm tuyến nước bọt do virus thì khi ấn vào không thấy lõm; nếu viêm do vi khuẩn thì đỏ da và ấn vào có thể lõm
- Nước bọt: Giảm, ít và quánh.
- Lỗ ống Stenon: Nếu viêm do vi khuẩn, lỗ ống Stenon sẽ thấy viêm đỏ hoặc/và có mủ chảy ra khi vuốt dọc ống tuyến.
- Góc hàm: Sưng to do tuyến nước bọt mang tai/dưới hàm hoặc do hạch to
- Biểu hiện viêm tuyến nước bọt khác: Đau họng, há miệng hoặc bị đau hàm; khi nuốt đau lan ra tai; sốt ớn lạnh kèm đau đầu; mệt mỏi; hôi miệng. Trường hợp nếu nhiễm trùng tuyến nước bọt do khối u sẽ cảm thấy u cục, cứng khu vực bị viêm.
BIẾN CHỨNG CỦA BỆNH VIÊM TUYẾN NƯỚC BỌT
Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm như:
ÁP XE TUYẾN NƯỚC BỌT
Tình trạng nhiễm trùng không được kiểm soát hoặc điều trị kịp thời để lâu có thể gây tích tụ mủ và biến chứng thành áp xe. Áp xe tuyến nước bọt là một túi chứa mủ nằm trong tuyến nước bọt. Áp xe tuyến nước bọt có thể gây đau đớn dữ dội, sốt, ớn lạnh, khó nuốt, nhai. Áp xe tuyến nước bọt cần được điều trị bằng kháng sinh và dẫn lưu mủ.
PHÌ ĐẠI TUYẾN NƯỚC BỌT
Viêm nhiễm tuyến nước bọt mãn tính có thể dẫn đến phì đại tuyến nước bọt. Phì đại tuyến nước bọt là tình trạng tuyến nước bọt bị to bất thường. Phì đại tuyến nước bọt có thể gây khó nuốt, nhai, nói chuyện. Phì đại tuyến nước bọt có thể do nhiều nguyên nhân gây ra, bao gồm viêm tuyến nước bọt mãn tính, u tuyến nước bọt, bệnh Sjögren,…
TẮC NGHẼN ĐƯỜNG THỞ
Nhiễm trùng không được kiểm soát có thể dẫn đến sưng cổ và tắc nghẽn đường thở. Nhiễm trùng nước bọt lan đến xương mặt có thể khó kiểm soát.
CÁC PHƯƠNG PHÁP CHẨN ĐOÁN VIÊM TUYẾN NƯỚC BỌT
Để chẩn đoán viêm tuyến nước bọt, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám lâm sàng, hỏi bệnh sử và thực hiện các xét nghiệm cần thiết.
Thăm khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ khám vùng cổ, mặt để xác định vị trí tuyến nước bọt bị viêm.
Hỏi bệnh sử: Bác sĩ sẽ hỏi bệnh nhân về các triệu chứng, tiền sử bệnh tật,…
Xét nghiệm: Các xét nghiệm có thể được thực hiện để chẩn đoán viêm tuyến nước bọt bao gồm:
- Xét nghiệm máu: Xét nghiệm máu có thể giúp phát hiện các dấu hiệu của nhiễm trùng, chẳng hạn như bạch cầu tăng cao.
- Chụp X-quang: Chụp X-quang có thể giúp bác sĩ xác định vị trí và kích thước của tuyến nước bọt bị viêm.
- Chụp CT-scan hoặc MRI: Chụp CT-scan hoặc MRI có thể giúp bác sĩ xác định vị trí và mức độ tổn thương của tuyến nước bọt bị viêm.
- Cấy mủ tuyến nước bọt: Cấy mủ tuyến nước bọt có thể giúp xác định loại vi khuẩn gây nhiễm trùng.
HÌNH ẢNH VIÊM TUYẾN NƯỚC BỌT QUA SIÊU ÂM
- Viêm tuyến nước bọt cấp tính: Các tuyến nước bọt sưng to, cấu trúc giảm âm không đồng nhất biểu hiện bằng các nốt giảm âm nhỏ và tăng sinh mạch trong nhu mô tuyến.
- Viêm tuyến nước bọt mạn tính: Kích thước tuyến nước bọt bình thường hoặc bé đi, giảm âm, không đồng nhất. Trên siêu âm Doppler màu thường không có tăng các dòng chảy của mạch máu.
- Áp xe tuyến nước bọt: Các ổ giảm âm hoặc trống âm có tăng cường âm phía sau, các bờ không rõ, dịch hóa trung tâm và các bọt khí nhỏ.
- Các hạch bạch huyết xung quanh: Sưng to, tăng sinh mạch nhưng cấu trúc âm vẫn đồng nhất.
CÁCH ĐIỀU TRỊ VIÊM TUYẾN NƯỚC BỌT HIỆU QUẢ
Viêm tuyến nước bọt là một bệnh lý phổ biến có thể gây đau đớn và khó chịu. Nguyên nhân gây bệnh có thể do virus, vi khuẩn, hoặc tắc nghẽn ống dẫn nước bọt. Tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định phương pháp điều trị phù hợp.
ĐIỀU TRỊ VIÊM TUYẾN NƯỚC BỌT DO VIRUS
Viêm tuyến nước bọt do virus thường tự khỏi trong vòng vài ngày đến vài tuần mà không cần điều trị. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thuốc kháng virus để rút ngắn thời gian điều trị và giảm nguy cơ biến chứng.
ĐIỀU TRỊ VIÊM TUYẾN NƯỚC BỌT DO VI KHUẨN
Viêm tuyến nước bọt do vi khuẩn thường cần được điều trị bằng thuốc kháng sinh. Thuốc kháng sinh sẽ giúp tiêu diệt vi khuẩn gây nhiễm trùng và ngăn ngừa tình trạng nhiễm trùng nặng hơn.
ĐIỀU TRỊ VIÊM TUYẾN NƯỚC BỌT DO TẮC NGHẼN
Viêm tuyến nước bọt do tắc nghẽn có thể được điều trị bằng các phương pháp sau:
- Xoa bóp: Xoa bóp nhẹ nhàng vùng tuyến nước bọt bị viêm có thể giúp làm tan sỏi hoặc tắc nghẽn ống dẫn nước bọt.
- Phẫu thuật: Phẫu thuật có thể được chỉ định trong trường hợp tắc nghẽn không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác. Phẫu thuật có thể giúp loại bỏ sỏi, mở rộng ống dẫn nước bọt, hoặc sửa chữa các bất thường khác của tuyến nước bọt.
PHÒNG NGỪA VIÊM TUYẾN NƯỚC BỌT
Để phòng ngừa viêm tuyến nước bọt, bạn nên thực hiện các biện pháp sau:
- Vệ sinh răng miệng sạch sẽ: Vệ sinh răng miệng sạch sẽ giúp ngăn ngừa tích tụ vi khuẩn trong khoang miệng, từ đó giảm nguy cơ nhiễm trùng tuyến nước bọt.
- Uống đủ nước: Uống đủ nước giúp tăng tiết nước bọt, từ đó giúp làm sạch khoang miệng và ngăn ngừa nhiễm trùng.
- Tránh ăn các thực phẩm cứng, dai: Các thực phẩm cứng, dai có thể gây tổn thương tuyến nước bọt, từ đó làm tăng nguy cơ viêm tuyến nước bọt.
- Tiêm phòng đầy đủ: Tiêm phòng đầy đủ các loại vắc-xin, đặc biệt là vắc-xin phòng sởi, quai bị, rubella giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh này, từ đó giảm nguy cơ viêm tuyến nước bọt.
NHỮNG CÂU HỎI THƯỜNG GẶP VỀ BỆNH VIÊM TUYẾN NƯỚC BỌT
- Bị viêm tuyến nước bọt bao lâu thì khỏi?
Người bị viêm tuyến nước bọt thường tự khỏi trong khoảng 10 ngày hoặc thậm chí lâu hơn đối với những trường hợp nhiễm trùng tuyến nước bọt. Bệnh nhân nên nhờ sự can thiệp từ chăm sóc y tế để được chăm sóc nhanh chóng và toàn diện.
- Viêm tuyến nước bọt có phải là quai bị không?
Viêm tuyến nước bọt và quai bị là hai bệnh có các triệu chứng xuất hiện chủ yếu tại tuyến nước bọt, thường xảy ra nhiều nhất ở tuyến nước bọt gần tai. Cả hai bệnh đều thể hiện các dạng viêm tuyến nước bọt mang tai có sự tương đồng, nhưng hậu quả và cách điều trị lại khác nhau.
Đặc biệt, bệnh quai bị có thể dẫn đến vô sinh, trong khi bệnh viêm tuyến nước bọt mang tai thường chỉ gây ra biến dạng khuôn mặt. Do đó, bạn cần phân biệt giữa viêm tuyến nước bọt và quai bị, từ đó đưa ra quyết định và theo dõi tình trạng sức khỏe một cách chính xác.
Nếu viêm tuyến nước bọt mang tai được gây ra bởi virus quai bị, thì có thể coi đó là trường hợp của bệnh quai bị. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng tỷ lệ viêm tuyến mang tai do virus quai bị chỉ chiếm một phần nhỏ, khoảng 24%, trong tổng số các nguyên nhân gây bệnh tại khu vực này.
- Viêm tuyến nước bọt có lây không?
Hiện tại, không có bất kỳ trường hợp nào được ghi nhận là viêm tuyến nước bọt có thể lan truyền từ người này sang người khác. Mặc dù nguyên nhân gây bệnh có thể là vi khuẩn, virus, hoặc nấm khi chúng tấn công và gây viêm tuyến nước bọt, nhưng theo các chuyên gia bệnh lý này không có khả năng lây nhiễm. Nghiên cứu khoa học cũng chỉ ra rằng, do cấu trúc đặc biệt của tuyến nước bọt, viêm tuyến này không thể gây lây nhiễm cho người khác.
