Củ niễng là một loại rau quen thuộc trong các bữa cơm hàng ngày ở nhiều nơi, nhưng không phải ai cũng biết nó là một vị thuốc trong đông y giúp thanh mát giải độc cho cơ thể. Vậy đặc điểm cây thuốc và các tác dụng của củ niễng là gì?
CỦ NIỄNG LÀ GÌ?
Củ niễng hay còn được gọi với tên Cây lúa miêu, Giao cẩu, Cao duẩn, Giao bạch tử. Tên khoa học là Zizania latifolia Turcz, thuộc họ Lúa (Poaceae).
Củ niễng là một loại củ ăn được, có nguồn gốc từ miền Đông Xiberia, hiện nay được trồng rộng rãi hay mọc hoang ở nhiều nước châu Á, trong đó có Việt Nam.
Củ niễng là củ của cây niễng, một loại cây thân thảo, sống lâu năm. Cây niễng cao khoảng 1-2m, thân rỗng có vách ngang, phần dưới thân phát triển rộng và xốp. Lá có hình mác, thuôn dài khoảng 30-100cm, chiều rộng lá khoảng 2-3cm, mặt lá thô ráp. Hoa mọc thành cụm theo hình chùy, hẹp, dài khoảng 30-50cm, hoa cái mặt ở phía trên, hoa đực ở phía dưới.
Trên thân cây niễng có một loại nấm ký sinh là Ustilago esculentum Hennings, ăn được. Loại nấm này khiến thân cây phồng lên và có nhiều đốm đen (bào tử nấm), làm cho các món ăn từ củ niễng trở nên bùi và béo.
Củ niễng có thể dùng tươi hoặc phơi khô làm thuốc. Theo Đông y, củ niễng có vị ngọt, tính mát, có tác dụng giải nhiệt, lợi tiểu, giải say rượu, kích thích tiêu hóa, giảm đau và hỗ trợ điều trị đái tháo đường, viêm tuyến tiền liệt,…
THÀNH PHẦN HÓA HỌC CỦA CỦ NIỄNG
Củ niễng là một loại thực phẩm bổ dưỡng và có nhiều công dụng tốt cho sức khỏe. Thành phần hóa học của củ niễng bao gồm các chất sau:
- Nước: 9,2%
- Protein: 12,5%
- Lipid: 1,6%
- Carbohydrate: 70,2%
- Chất xơ: 5,2%
Ngoài ra, củ niễng còn chứa nhiều ion kim loại như: Canxi, Kali, Magie, Natri, Photpho, Kẽm, Sắt,… và các vitamin B1, B12, PP, E,…
TÁC DỤNG CỦA CỦ NIỄNG ĐỐI VỚI SỨC KHỎE
TÁC DỤNG CỦA CỦ NIỄNG THEO Y HỌC HIỆN ĐẠI
Căn cứ vào các thành phần dinh dưỡng và hoạt chất có lợi cho cơ thể, củ niễng có thể hỗ trợ điều trị các triệu chứng và bệnh lý sau:
- Hỗ trợ điều trị xơ vữa động mạch: Chất xơ trong củ niễng giúp làm giảm cholesterol xấu trong máu, từ đó giúp giảm nguy cơ mắc xơ vữa động mạch.
- Giảm sự tiến triển của đa xơ cứng gan: Chất xơ và kali trong củ niễng có thể giúp giảm sự tiến triển của đa xơ cứng gan.
- Hỗ trợ điều trị viêm ruột, đau dạ dày: Chất xơ trong củ niễng giúp làm giảm tình trạng viêm và đau dạ dày.
- Tăng tiết sữa, thông sữa ở phụ nữ sau sinh: Chất xơ trong củ niễng giúp kích thích sản xuất sữa mẹ.
- Cấp ẩm và làm trắng da: Củ niễng chứa nhiều vitamin C và chất xơ, giúp cấp ẩm và làm trắng da.
TÁC DỤNG CỦA CỦ NIỄNG THEO Y HỌC CỔ TRUYỀN
Theo y học cổ truyền, củ niễng có vị ngọt, tính hàn, quy vào kinh Đại trường. Công dụng của củ niễng bao gồm:
- Thanh nhiệt, giải độc: Củ niễng giúp thanh nhiệt, giải độc cơ thể, làm giảm các triệu chứng như sốt, nóng trong, mụn nhọt,…
- Tăng cường tiêu hóa: Củ niễng giúp tăng cường tiêu hóa, làm giảm các triệu chứng như táo bón, khó tiêu,…
- Lợi tiểu: Củ niễng giúp lợi tiểu, làm giảm các triệu chứng như tiểu khó, tiểu buốt,…
- Giải say rượu: Củ niễng giúp giải say rượu, làm giảm các triệu chứng như đau đầu, chóng mặt, buồn nôn,…
TÁC DỤNG KHÁC CỦA CỦ NIỄNG
Ngoài các tác dụng trên, củ niễng còn có một số tác dụng khác, bao gồm:
- Chống ung thư: Các hoạt chất chống oxy hóa trong củ niễng có thể giúp bảo vệ tế bào khỏi bị hư hại do gốc tự do gây ra, từ đó giúp giảm nguy cơ mắc ung thư.
- Giảm cân: Củ niễng chứa nhiều chất xơ, giúp tạo cảm giác no lâu và giảm cảm giác thèm ăn, từ đó giúp hỗ trợ giảm cân.
- Tốt cho xương khớp: Củ niễng chứa nhiều kali, một khoáng chất quan trọng giúp duy trì sức khỏe của xương khớp.
LIỀU DÙNG VÀ CÁCH SỬ DỤNG CỦ NIỄNG
Củ niễng có thể dùng tươi hoặc khô:
- Củ niễng tươi: Thái nhỏ ăn sống, nấu chín hoặc sắc thành nước uống.
- Củ niễng khô: Phơi khô, bảo quản, sắc nước uống dần.
Dược liệu này không có độc, do đó có thể dùng theo nhu cầu, liều dùng không cố định.
Thông thường để điều trị các chứng khô khát, nóng trong người, mắt đỏ, vàng da, kiết lỵ, táo báo: Liều 15g/ ngày, sắc nước uống.
CÁC BÀI THUỐC DÂN GIAN TỪ CỦ NIỄNG
Dưới đây là một số bài thuốc dân gian từ củ niễng:
BÀI THUỐC CHỮA SỐT VÀ KIẾT LỴ
Nguyên liệu:
- Củ niễng tươi: 4 – 6 g
Cách dùng:
- Sắc nước uống mỗi ngày một lần, nên uống lúc còn ấm.
BÀI THUỐC CHỮA ĐAU DẠ DÀY DO NHIỆT
Nguyên liệu:
- Củ niễng tươi: 100 g
Cách dùng:
- Xay nhuyễn, lọc lấy nước uống trực tiếp. Dùng uống ngày 1 lần, liên tục trong từ 4 đến 5 ngày.
BÀI THUỐC CHỮA TÁO BÓN
Nguyên liệu:
- Củ niễng tươi: 150 g
- Khoai lang: 100 g
- Thịt nạc: 100 g
Cách dùng:
- Rửa sạch, bóc vỏ, thái vừa ăn; xào chín, nêm thêm gia vị, ăn khi còn nóng. Ăn liên tục từ 3-5 ngày để cải thiện tình trạng táo bón.
Hoặc:
- Củ niễng tươi: 150 g
- Khoai tây: 100 g
- Đu đủ chín: 50 g
- Thịt thỏ: 100 g
Cách dùng:
- Bóc sạch, hầm nhừ thêm gia vị vừa ăn. Ăn 1 lần/ ngày trong 4-5 ngày.
BÀI THUỐC CHỮA BỆNH ĐÁI THÁO ĐƯỜNG
Nguyên liệu:
- Củ niễng tươi: 100 g
- Gạo tẻ: 100 g
- Thịt lợn băm nhỏ: 50 g
- Nấm hương vừa đủ
Cách dùng:
- Hầm chung đến khi nhừ, cho gia vị dùng như thức ăn hàng ngày.
BÀI THUỐC THANH NHIỆT, GIẢI ĐỘC
Nguyên liệu:
- Củ niễng tươi: 200 g
- Thịt nạc: 100 g
- Cà rốt: 50 g
- Gừng tươi: 3 lát
Cách dùng:
- Xào và cho gia vị, sử dụng như thức ăn hàng ngày.
BÀI THUỐC ĐIỀU TRỊ CAO HUYẾT ÁP
Nguyên liệu:
- Củ niễng tươi: 100 g
- Trứng gà: 1 quả
Cách dùng:
- Bóc bẹ, gọt vỏ, đem luộc chín sau đó thái sợi và để ráo nước. Dùng trứng gà đánh nhuyễn, rán mỏng, cho Niễng đã thái lên. Dùng khi thức ăn còn nóng.
LƯU Ý KHI SỬ DỤNG CỦ NIỄNG
Củ niễng là một loại thực phẩm và dược liệu lành tính, tuy nhiên, cần lưu ý một số vấn đề sau khi sử dụng:
- Không nên sử dụng quá nhiều củ niễng trong thời gian dài: Củ niễng chứa nhiều chất xơ, nếu sử dụng quá nhiều có thể gây ra các triệu chứng như đầy bụng, khó tiêu,…
- Không nên sử dụng củ niễng cho phụ nữ mang thai và cho con bú: Chưa có nghiên cứu đầy đủ về tác dụng của củ niễng đối với phụ nữ mang thai và cho con bú, do vậy, tốt nhất là nên tránh sử dụng.
- Trước khi sử dụng củ niễng, cần tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc thầy thuốc nếu bạn có bất kỳ vấn đề sức khỏe nào.
Tóm lại, củ niễng là một loại thực phẩm thông dụng trong bữa ăn hàng ngày tại nhiều vùng miền. Tuy nhiên, nếu sử dụng thường xuyên hoặc sử dụng với mục đích điều trị thì người bệnh nên tham khảo ý kiến của bác sĩ.
