CÂY BÁCH BỘ LÀ GÌ? TÌM HIỂU VỀ TÁC DỤNG CỦA CÂY BÁCH BỘ

CÂY BÁCH BỘ LÀ GÌ? TÌM HIỂU VỀ TÁC DỤNG CỦA CÂY BÁCH BỘ 1

Cây bách bộ, còn được biết đến với tên gọi khác là dây ba mươi, dây đẹt ác, là một loại cây leo mọc hoang phổ biến ở các vùng núi phía Bắc Việt Nam. Từ xa xưa, bách bộ đã được sử dụng trong y học cổ truyền như một vị thuốc quý với nhiều tác dụng đặc biệt, đặc biệt là trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh về hệ hô hấp. Hãy cùng tìm hiểu những thông tin chi tiết hơn về cây bách bộ trong bài viết này nhé!

CÂY BÁCH BỘ LÀ GÌ? TÌM HIỂU VỀ TÁC DỤNG CỦA CÂY BÁCH BỘ 3

TỔNG QUAN VỀ CÂY BÁCH BỘ

Cây bách bộ (Stemona tuberosa) là một loài cây thuộc họ Temonaceae. Nó được biết đến với các tên gọi đa dạng như đã được liệt kê ở trên. Cây bách bộ phổ biến ở khu vực Đông Á, bao gồm Ấn Độ, Trung Quốc, Việt Nam và Thái Lan. 

ĐẶC ĐIỂM HÌNH THÁI CÂY BÁCH BỘ

Cây bách bộ là một loài cây quý hiếm, thường bị nhầm lẫn với các loài dại ven đường. Nó có thân nhỏ nhẵn, thường leo và có thể dài khoảng 10cm. Lá của cây bách bộ mọc đối nhau, có khi thuôn dài, với gân phụ rõ nét, chạy dọc từ cuống đến ngọn lá. Cụm hoa mọc ở kẽ lá, có cuống dài từ 2-4cm, thường có 1-2 hoa to màu đỏ hoặc vàng. Hoa có 4 cánh và 4 nhụy giống nhau, chỉ nhị ngắn. Quả của cây bách bộ nặng, chứa 4 hạt, và cây ra hoa vào mùa hè.

Rễ chùm của cây bách bộ dạng hình con thoi, khô, dài khoảng 6-12cm, thô khoảng 0,5-1cm, phần dưới phồng to và đỉnh nhỏ dần. Chúng có màu vàng sáng hoặc màu vàng trắng, với vết nhăn teo và rãnh dọc sâu bên ngoài. Rễ có chất cứng giòn chắc và ít ngọt, nổi bật với mùi thơm ngát. Vỏ ngoài của rễ có thể có màu đỏ hoặc nâu sẫm, điều này được xem là một chỉ báo tốt về chất lượng của cây bách bộ.

THÀNH PHẦN HOÁ HỌC CỦA CÂY BÁCH BỘ

Rễ củ của cây bách bộ chứa nhiều chất dinh dưỡng như glucid (2,3%), lipid (0,83%), protid (9%), và các acid hữu cơ. Ngoài ra, nó còn chứa các alkaloid như stemonin (0,18% – C22H33NO4), tuberstemonin (C19H29NO4), stemonidin (C17H27NO5), paipunin và sinostemonin.

PHÂN BỐ, THU HOẠCH VÀ CHẾ BIẾN

Rễ củ của cây bách bộ, được sử dụng làm thuốc từ lâu đời, có xu hướng dài và to hơn khi càng lâu năm. Thường thu hoạch vào đầu đông hoặc đầu xuân, trước khi chồi cây bắt đầu phát triển, người ta cắt bỏ dân thân và nhổ cây choai. Quá trình thu hoạch đòi hỏi đào lên toàn bộ củ, sau đó rửa sạch và phơi khô.

Bộ phận chủ yếu được sử dụng trong y học là rễ củ, có hình dạng cong queo, dài từ 5-25cm và đường kính từ 0,5-1,5cm. Đầu rễ thường có phần phình to và thuôn nhỏ dần về phía cuối.

TÁC DỤNG DƯỢC LÝ CỦA CÂY BÁCH BỘ 

Cây bách bộ được sử dụng trong y học với nhiều tác dụng dược lý:

TÁC DỤNG TRỊ GIUN VÀ DIỆT CÔN TRÙNG

Stemonin, một alkaloid có trong cây bách bộ, có khả năng làm tê liệt giun sau khi tiếp xúc trong dung dịch, và cũng có thể làm tê liệt côn trùng như rận và rệp nếu tiếp xúc trực tiếp hoặc qua việc phun dung dịch chiết xuất từ cây này.

DIỆT KÝ SINH TRÙNG

Dịch chiết và nước ngâm từ cây bách bộ có khả năng diệt ký sinh trùng như ấu trùng ruồi, chấy, bọ chét, rệp và muỗi.

TÁC ĐỘNG ĐẾN HỆ HÔ HẤP

Thuốc được chế từ cây bách bộ giúp giảm ho do kích thích iod tại nơi mẻ và ức chế phản xạ ho, làm giảm độ hưng phấn của trung tâm hô hấp. Nó cũng có tác dụng tương tự như aminophylline trong việc làm giảm các phản ứng dị ứng.

KHÁNG KHUẨN

Chiết xuất từ rễ cây bách bộ có tác dụng kháng khuẩn đối với nhiều loại vi khuẩn như Streptococus Pneumoniae, Neisseria Meningitidis, Hemolytic Streptococus và Staphylococus aureus. Nó cũng kháng vi khuẩn tại ruột già và có tác dụng chống lại bệnh lỵ và phó thương hàn.

SỬ DỤNG TRONG BỆNH TRUYỀN NHIỄM

Nghiên cứu cho thấy nước sắc từ cây bách bộ có hiệu quả lên đến 85% trong việc làm giảm ho ở hơn 100 bệnh nhân. Stemonin trong cây bách bộ cũng được nghiên cứu trong điều trị lao hạch với kết quả khả quan.

CÂY BÁCH BỘ CHỮA BỆNH GÌ?

Cây bách bộ có nhiều ứng dụng lâm sàng trong điều trị các bệnh lý khác nhau. Dưới đây là một số bài thuốc và cách sử dụng cây bách bộ:

Điều trị ho:

  • Ho thông thường: Dùng rễ bách bộ và gừng sống, mỗi vị 2 phần, sắc uống 2 chén mỗi ngày. Hoặc ngâm rễ bách bộ với rượu, uống 1 chén chia làm 3 lần mỗi ngày.
  • Ho dai dẳng: Dùng 20 cân rễ bách bộ, vắt lấy nước sắc cho đặc lại, hoặc nướng củ bách bộ đến khô, mỗi lần uống một ít nước bách bộ ngậm và nuốt. Uống 1 muỗng canh, ngày 3 lần.
  • Ho nhiều: Sử dụng bách bộ cả dây và rễ, vắt lấy nước sắc đặc, uống 1 muỗng canh, ngày 3 lần.

Ho do hàn: Bách bộ sao, ma hoàng khử mắt, mỗi vị 30 gram, tán nhỏ thành bột. Hạnh nhân bỏ vỏ, sao vàng, nghiền nhỏ, trộn mật nặn thành viên. Uống 2-3 viên mỗi lần với nước nóng.

Trị côn trùng vào tai: Nghiền bách bộ và trộn với dầu mè, bôi vào tai. Để trị rệp, rận, chí và bọ chét, nghiền nhỏ bách bộ và tần giao, xông khói vào quần áo hoặc nấu nước giặt.

Điều trị giun kim: Sử dụng bách bộ tươi, sắc đặc và thụt vào hậu môn trong một tuần.

Điều trị giun đũa: Dùng 12 gram bách bộ, sắc uống vào buổi sáng lúc đói, uống liên tục trong 5 ngày, sau đó dùng thuốc xổ mỗi sáng.

Điều trị ho do hư chứng: Kết hợp bách bộ, thiên môn đông, tang bạch bì, bối mẫu, mạch môn đông, tỳ bà diệp, tử uyển, ngũ vị tử, sắc uống.

Trị ho do cảm mạo, đờm ít và ngứa họng: Dùng bách bộ 16 gram, bạch tiền 12 gram, kinh giới 12 gram, cát cánh 12 gram, sắc uống.

Trị ho do phế nhiệt, lao phổi: Kết hợp bách bộ và sa sâm, mỗi vị 640 gram, đổ 10 cân nước sắc bỏ bã, trộn với 640 gram mật ong, nấu nhỏ lửa thành cao. Uống 2 lần mỗi ngày, mỗi lần 8ml.

Trị ho, hen suyễn, viêm khí quản mãn tính: Sử dụng bách bộ 20 gram, ma hoàng 8 gram, miên hoa căn 5 cái, đại toán 1 củ, sắc uống.

Trị ho gà: Dùng bách bộ 10-15 gram, sắc uống. Hoặc bách bộ 12 gram, cam thảo 4 gram, bạch tiền 12 gram, đại toán 2 tép, sắc uống liên tục 3-4 ngày, chia làm 3 lần mỗi ngày.

Điều trị giun kim: Dùng bách bộ, sử quân tử, binh lang, tán nhỏ trộn dầu thụt quanh hậu môn. Hoặc bách bộ 40 gram, sắc nước còn 10-20ml, thụt vào hậu môn trước khi đi ngủ trong 2-3 đêm. Hoặc dùng bách bộ 20 gram, vaseline 100 gram, tử thảo 20 gram, tán bột trộn với thanh cao bôi quanh hậu môn.

Trị mẩn ngứa ngoài da, viêm da, mề đay, vẩy nến, muỗi cắn: Dùng mặt cắt của củ bách bộ xát vào vùng da bị bệnh, sử dụng nhiều lần trong ngày.

NHỮNG LƯU Ý KHI SỬ DỤNG CÂY BÁCH BỘ

Những Lưu Ý Khi Sử Dụng Cây Bách Bộ

Cây bách bộ là một vị thuốc quý với nhiều tác dụng trong việc hỗ trợ điều trị các bệnh về hệ hô hấp. Tuy nhiên, để đảm bảo an toàn và hiệu quả khi sử dụng, bạn cần lưu ý một số điều sau:

CHỐNG CHỈ ĐỊNH:

  • Phụ nữ có thai và cho con bú: Cây bách bộ có thể gây ra một số tác dụng phụ không mong muốn cho thai nhi và trẻ sơ sinh.
  • Người có bệnh tim mạch, huyết áp cao: Cây bách bộ có thể làm tăng nhịp tim và huyết áp, do đó không nên sử dụng cho những người có bệnh lý tim mạch và huyết áp cao.
  • Người có tỳ vị hư yếu: Cây bách bộ có tính hàn, có thể gây hại cho tỳ vị, do đó người có tỳ vị hư yếu không nên sử dụng.
  • Trẻ em dưới 3 tuổi: Trẻ em dưới 3 tuổi có hệ tiêu hóa và miễn dịch chưa hoàn thiện, do đó không nên sử dụng cây bách bộ.

TÁC DỤNG PHỤ:

Nếu sử dụng quá liều hoặc sử dụng không đúng cách, cây bách bộ có thể gây ra một số tác dụng phụ như:

  • Buồn nôn, nôn mửa
  • Tiêu chảy
  • Đau bụng
  • Hạ huyết áp
  • Nhịp tim chậm
  • Mệt mỏi, chóng mặt

TƯƠNG TÁC THUỐC:

Cây bách bộ có thể tương tác với một số loại thuốc khác, do đó cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng, đặc biệt là các loại thuốc sau:

  • Thuốc hạ huyết áp
  • Thuốc điều trị tim mạch
  • Thuốc lợi tiểu
  • Thuốc an thần

LIỀU LƯỢNG VÀ CÁCH SỬ DỤNG

Liều lượng và cách sử dụng cây bách bộ tùy thuộc vào tình trạng bệnh cụ thể. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc thầy thuốc y học cổ truyền để được tư vấn cụ thể.

NHỮNG CÂU HỎI THƯỜNG GẶP

1. Cây bách bộ mua ở đâu? 

Có thể mua cây bách bộ tại các cửa hàng thuốc Đông y uy tín hoặc thu hái ở những vùng núi.

2. Giá cây bách bộ bao nhiêu? 

Giá cây bách bộ dao động từ 50.000 – 100.000 đồng/kg tùy loại và chất lượng.

3. Cách bảo quản cây bách bộ? 

Bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp.

4. Cây bách bộ có trồng được không? 

Có thể trồng cây bách bộ bằng hạt hoặc hom.

KẾT LUẬN 

Cây bách bộ cũng như cây xạ đen hay cây đinh lăng đều là những vị thuốc quý với nhiều giá trị trong y học cổ truyền và hiện đại.

Tuy nhiên, cần lưu ý sử dụng bách bộ đúng cách và liều lượng để đảm bảo an toàn và hiệu quả. Tránh sử dụng cho phụ nữ có thai và cho con bú, người có bệnh tim mạch, huyết áp cao, tỳ vị hư yếu. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc thầy thuốc y học cổ truyền trước khi sử dụng.

Bên cạnh việc sử dụng bách bộ, chúng ta cần duy trì lối sống lành mạnh để nâng cao sức khỏe và phòng ngừa bệnh tật. Ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, tập thể dục thường xuyên, giữ tinh thần thoải mái là những yếu tố quan trọng giúp bảo vệ sức khỏe một cách hiệu quả.

MẸO DÂN GIAN CHỮA SỐT PHÁT BAN CHO TRẺ EM AN TOÀN TẠI NHÀ

MẸO DÂN GIAN CHỮA SỐT PHÁT BAN CHO TRẺ EM AN TOÀN TẠI NHÀ 5

Sốt phát ban là một bệnh do virus gây ra, khiến cho cơ thể xuất hiện những ban đỏ. Thường gặp ở trẻ nhỏ và người lớn có hệ miễn dịch yếu. Mặc dù không nguy hiểm nhưng cần điều trị hợp lý. Dưới đây là những phương pháp dân gian an toàn để chữa sốt phát ban ở trẻ.

MẸO DÂN GIAN CHỮA SỐT PHÁT BAN CHO TRẺ EM AN TOÀN TẠI NHÀ 7

TÌM HIỂU VỀ BỆNH SỐT PHÁT BAN

Sốt phát ban là một bệnh lý khiến cơ thể nóng sốt và xuất hiện các vết đỏ trên da. Mặc dù không gây nguy hiểm nghiêm trọng, nhưng việc điều trị và nghỉ ngơi đúng cách là quan trọng để tránh các biến chứng. Bệnh này được gây ra bởi virus và có thể lây từ người sang người qua tiếp xúc với cơ thể của người bệnh. Sốt phát ban thường phổ biến ở trẻ em, đặc biệt trong các môi trường tập thể, vì nó dễ lây lan trong các hoạt động hàng ngày. Tình trạng này có thể làm cho trẻ cảm thấy không thoải mái và mệt mỏi, thường dẫn đến việc quấy khóc.

NHỮNG DẤU HIỆU KHI TRẺ BỊ SỐT PHÁT BAN

Sốt phát ban ở trẻ là một loại bệnh nhiễm trùng nhẹ thường xảy ra từ 2 tuổi trở lên. Có nhiều dạng của sốt phát ban, nhưng ban đào và ban đỏ là phổ biến nhất. Bệnh này do virus gây ra, bao gồm virus rubella, virus sởi hoặc virus đường ruột ECHO.

Trước khi các triệu chứng của phát ban xuất hiện, trẻ thường quấy khóc nhiều, sau đó có biểu hiện sốt. Nếu là sốt phát ban do virus sởi, thường đi kèm với mắt đỏ, chảy nước mũi và ho. Nếu là sốt phát ban do rubella, thì triệu chứng sốt thường nhẹ hơn.

MẸO DÂN GIAN CHỮA SỐT PHÁT BAN CHO TRẺ EM AN TOÀN TẠI NHÀ 9

Khoảng sau một vài ngày từ khi sốt bắt đầu, trẻ sẽ xuất hiện các vết ban đỏ trên da, thường bắt đầu từ mặt và lan xuống cổ, ngực, bụng và các chi. Đồng thời, trẻ có thể trải qua tiêu chảy hoặc đi ngoài phân lỏng. Các vết ban đỏ này thường biến mất sau 3-5 ngày mà không để lại vết thâm trên da khi được chăm sóc đúng cách.

Sau khi phát ban qua đi, trẻ sẽ hồi phục hoàn toàn mà không gây ra bất kỳ biến chứng nào. Tuy nhiên, nếu không điều trị đúng cách, sốt phát ban ở trẻ có thể dẫn đến viêm tai giữa, viêm phổi, tiêu chảy có máu, và trong các trường hợp nghiêm trọng, có thể gây ra viêm não.

MỘT SỐ MẸO DÂN GIAN CHỮA SỐT PHÁT BAN

SỬ DỤNG LÁ BẠC HÀ

Lá bạc hà có tính chất đặc trưng giúp mang lại cảm giác dễ chịu và thoải mái cho người mắc bệnh. Không chỉ được sử dụng trong các công thức nấu nướng và pha chế, lá bạc hà còn nổi tiếng với khả năng hạ sốt và chống viêm hiệu quả. Thành phần mát của lá bạc hà giúp trẻ hạ sốt ở các trường hợp sốt phát ban một cách hiệu quả. Bạn có thể dùng lá bạc hà để tắm cho trẻ và áp dụng một lần mỗi ngày để tăng cường hiệu quả.

MẸO DÂN GIAN CHỮA SỐT PHÁT BAN CHO TRẺ EM AN TOÀN TẠI NHÀ 11

SỬ DỤNG NGẢI CỨU

Thành phần có trong ngải cứu giúp giảm ngứa và ngăn ngừa nguy cơ nhiễm trùng ở các vết ban đỏ do gãi. Bạn cũng có thể áp dụng ngải cứu để đắp cho trẻ nhằm giảm sốt một cách hiệu quả. Sử dụng ngải cứu trong việc tắm cho trẻ cũng giúp giảm các vết ban và hạ sốt một cách nhanh chóng.

MẸO DÂN GIAN CHỮA SỐT PHÁT BAN CHO TRẺ EM AN TOÀN TẠI NHÀ 13

LÁ KINH GIỚI

Việc tắm bằng lá kinh giới có thể giảm các triệu chứng của sốt phát ban. Theo một số chuyên gia, lá kinh giới chứa một lượng chất chống oxy hóa cao, có thể tăng cường hệ miễn dịch và giúp trẻ kháng lại căn bệnh nhanh chóng. Lá kinh giới cũng chứa các chất kháng khuẩn mạnh, giúp ngăn ngừa sự phát triển của virus và hạn chế nhiễm trùng ở các vết ban đỏ. Việc sử dụng lá kinh giới để tắm cho trẻ có thể là một phương pháp điều trị hiệu quả cho sốt phát ban.

MẸO DÂN GIAN CHỮA SỐT PHÁT BAN CHO TRẺ EM AN TOÀN TẠI NHÀ 15

TẮM NƯỚC LÁ KHẾ

Theo Đông y, lá khế có tính lạnh và có khả năng giải độc, làm mát, và có tác dụng lợi tiểu tốt. Với những đặc tính này, lá khế thường được sử dụng để hỗ trợ trong việc điều trị các vấn đề về da như ban đỏ, ung nhọt, và ngứa.

Để điều trị sốt phát ban, chỉ cần đun lá khế để lấy nước, sau đó sử dụng nước này để tắm cho bé. Thực hiện điều này đều đặn mỗi ngày sẽ mang lại hiệu quả nhanh chóng.

MẸO DÂN GIAN CHỮA SỐT PHÁT BAN CHO TRẺ EM AN TOÀN TẠI NHÀ 17

SỬ DỤNG CAM THẢO

Cam thảo là một loại dược liệu phổ biến được ứng dụng trong nhiều phương pháp chữa bệnh. Với vị ngọt đặc trưng, cam thảo thường được sử dụng để làm ngọt hương vị trong các loại bánh kẹo và thậm chí trong thuốc. Nó cũng được áp dụng trong điều trị các vấn đề về viêm đường hô hấp trên một cách hiệu quả. Trong trường hợp sốt phát ban, cam thảo có thể được sử dụng để giảm sốt và làm giảm ho ở trẻ. Tuy nhiên, khi sử dụng cam thảo cho trẻ nhỏ, cần cẩn trọng và nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng, đặc biệt khi sử dụng qua đường uống.

MẸO DÂN GIAN CHỮA SỐT PHÁT BAN CHO TRẺ EM AN TOÀN TẠI NHÀ 19

KHỔ QUA RỪNG

Khổ qua rừng có vị đắng đặc trưng và thường được áp dụng trong việc điều trị các bệnh về da như ban đỏ, ung nhọt và ngứa. Để chữa sốt phát ban, bạn có thể đun lá khổ qua rừng và sử dụng nước từ lá này để tắm cho trẻ.

MẸO DÂN GIAN CHỮA SỐT PHÁT BAN CHO TRẺ EM AN TOÀN TẠI NHÀ 21

SỬ DỤNG TRÀ XANH

Chất chống oxy hóa có trong trà xanh có thể giảm sự tấn công của virus gây ra sốt phát ban. Vitamin B trong trà xanh có thể giúp làm mềm da và làm dịu các vết thương từ những nốt ban đỏ. Khi áp dụng trà xanh để điều trị sốt phát ban, nên rửa sạch và sử dụng lá trà để hãm. Sau đó, bạn có thể sử dụng nước trà để tắm cho bé 3 lần mỗi tuần để giảm mẩn ngứa và các vết đỏ trên da.

MẸO DÂN GIAN CHỮA SỐT PHÁT BAN CHO TRẺ EM AN TOÀN TẠI NHÀ 23

CÁCH CHĂM SÓC TRẺ BỊ SỐT PHÁT BAN TẠI NHÀ

Dưới đây là phương pháp chữa sốt phát ban cho trẻ sơ sinh tại nhà:

  • Mặc cho bé quần áo mỏng nhẹ để giúp bé cảm thấy thoải mái. Bạn có thể sử dụng áo mỏng kết hợp với quần đùi hoặc tã lót.
  • Đảm bảo bé uống đủ nước để duy trì độ ẩm trong cơ thể, vì sốt có thể làm mất nước nhanh chóng.
  • Sốt phát ban thường đi kèm với triệu chứng sổ mũi. Bạn có thể rửa mũi của bé bằng dung dịch muối sinh lý để giúp bé thở dễ dàng hơn.
  • Tránh sử dụng phấn thơm hoặc phấn rôm lên da trẻ, đặc biệt là vùng da bị mẩn ngứa hoặc sốt phát ban.
  • Theo dõi bé thường xuyên để kiểm tra xem có biểu hiện bất thường nào như sốt cao, tiêu chảy, hoặc nếu bé quá nhỏ dưới 6 tháng tuổi hoặc trạng yếu. Trong trường hợp này, đưa bé đến cơ sở y tế gần nhất để được kiểm tra và thăm khám kịp thời.
MẸO DÂN GIAN CHỮA SỐT PHÁT BAN CHO TRẺ EM AN TOÀN TẠI NHÀ 25

TRẺ CÓ NHỮNG BIỂU HIỆN NHƯ THẾ NÀO THÌ NÊN ĐƯA ĐẾN BỆNH VIỆN?

Cần chú ý đến các dấu hiệu bất thường của trẻ và đưa trẻ đến cơ sở y tế nếu:

  • Trẻ dưới 6 tháng tuổi xuất hiện dấu hiệu bất thường, để có biện pháp điều trị phù hợp.
  • Các biện pháp chữa sốt phát ban đã được thực hiện nhưng tình trạng của trẻ vẫn không kiểm soát được.
  • Sốt của trẻ cao hơn 39°C.
  • Trẻ sinh non hoặc có tình trạng sức khỏe yếu.
  • Ban đỏ không biến mất sau 3 ngày kể từ khi xuất hiện.
  • Trẻ mắc tình trạng tiêu chảy mất nước quá nhiều.

KẾT LUẬN

Trên đây là tổng hợp những mẹo dân gian chữa sốt phát ban được nhiều mẹ bỉm áp dụng thành công. Tuy nhiên, do mỗi bé có thể trạng khác nhau, nên các mẹ cần phải cẩn thận khi chăm sóc.