Trong những năm gần đây, tỷ lệ mắc bệnh gan ở Việt Nam, đặc biệt là bệnh xơ gan, đang gia tăng đáng kể. Việc phát hiện sớm bệnh xơ gan cung cấp cơ hội hồi phục, nhưng ở giai đoạn nặng, khả năng này giảm đi đáng kể. Vì vậy, người dân cần có kiến thức đầy đủ về bệnh xơ gan, nắm rõ nguy cơ mắc bệnh, để áp dụng biện pháp phòng tránh, thực hiện kiểm tra định kỳ, và nếu mắc bệnh, tìm kiếm điều trị kịp thời và hiệu quả.
XƠ GAN LÀ GÌ?
Xơ gan là một bệnh gan mạn tính, trong đó các mô sẹo thay thế dần các mô gan khỏe mạnh. Tình trạng này khiến gan bị tổn thương và suy giảm chức năng, dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm.
TRIỆU CHỨNG CỦA XƠ GAN
Ở giai đoạn đầu, xơ gan thường không có triệu chứng. Khi bệnh tiến triển, người bệnh có thể gặp các triệu chứng như:
- Mệt mỏi, suy nhược
- Buồn nôn, chán ăn
- Sụt cân
- Vàng da, vàng mắt
- Đau bụng
- Tích tụ dịch trong ổ bụng (cổ trướng)
- Chảy máu cam, chảy máu răng
- Tăng áp lực tĩnh mạch cửa (tức là áp lực máu trong tĩnh mạch cửa – tĩnh mạch dẫn máu từ ruột về gan – tăng cao)
- Biến chứng não do gan (hepatic encephalopathy)
NGUYÊN NHÂN GÂY XƠ GAN
Có nhiều nguyên nhân gây xơ gan, bao gồm:
VIÊM GAN VIRUS
Viêm gan virus B, C, D và E là những nguyên nhân phổ biến nhất gây xơ gan.
NGHIỆN RƯỢU
Uống quá nhiều rượu trong thời gian dài có thể dẫn đến xơ gan.
GAN NHIỄM MỠ
Gan nhiễm mỡ không do rượu là một tình trạng thường gặp ở người thừa cân, béo phì. Nếu không được điều trị, gan nhiễm mỡ có thể dẫn đến xơ gan.
CÁC BỆNH TỰ MIỄN
Một số bệnh tự miễn như viêm gan tự miễn, xơ gan nguyên phát do thoái hóa gan có thể gây xơ gan.
MỘT SỐ BỆNH LÝ KHÁC
Một số bệnh lý khác như xơ gan do tắc mật, bệnh Wilson, bệnh hemochromatosis cũng có thể gây xơ gan.
PHÂN LOẠI BỆNH XƠ GAN
Dựa vào đặc điểm lâm sàng, cận lâm sàng và hình ảnh học, xơ gan được phân loại thành hai giai đoạn chính:
XƠ GAN CÒN BÙ
Xơ gan còn bù là giai đoạn đầu của bệnh xơ gan, khi gan đã bị tổn thương nhưng vẫn có thể thực hiện được các chức năng quan trọng của nó. Giai đoạn này thường không có triệu chứng hoặc chỉ có các triệu chứng rất mờ nhạt, dễ nhầm lẫn với các bệnh lý khác như mệt mỏi, chán ăn, giảm cân, đau hạ sườn phải…
Ở giai đoạn này, việc phát hiện, điều trị sớm để loại bỏ nguyên nhân gây xơ gan là rất quan trọng để làm chậm tiến triển bệnh và phục hồi chức năng gan.
XƠ GAN MẤT BÙ
Xơ gan mất bù là giai đoạn sau của xơ gan, khi gan bị tổn thương lan tỏa, xơ hóa chiếm phần lớn và không còn khả năng thực hiện các chức năng. Giai đoạn này thường có các triệu chứng rõ rệt hơn nhiều so với xơ gan còn bù.
BIẾN CHỨNG CỦA XƠ GAN
- Bệnh não gan: Khi gan bị tổn thương nặng, gan bị mất chức năng hoạt động, đặc biệt là chức năng đào thải độc tố khỏi cơ thể. Khi đó, các độc tố sẽ đi vào trong máu, di chuyển đến não theo đường máu, tích tụ tại não và gây ra bệnh não – gan. Triệu chứng điển hình của bệnh não – gan là rối loạn tri giác, không minh mẫn, hôn mê gan và có thể tử vong rất nhanh.
- Ung thư gan: Bệnh xơ gan ở tình trạng nặng có nguy cơ cao phát triển ung thư gan, đặc biệt nếu xơ gan do viêm gan virus B, viêm gan virus C, viêm gan nhiễm mỡ không do rượu hoặc bệnh rối loạn chuyển hóa sắt. Do đó, người có nguy cơ hoặc đã mắc bệnh sơ gan cần thăm khám thường xuyên, định kỳ để kịp thời phát hiện và điều trị bệnh.
- Giãn tĩnh mạch thực quản và xuất huyết do giãn vỡ tĩnh mạch: Khi dòng máu chảy qua gan bị tắc nghẽn bởi các sẹo xơ, máu sẽ trào ngược lên các tĩnh mạch ở thực quản và dạ dày gây giãn tĩnh mạch thực quản, nguy cơ vỡ tĩnh mạch gây chảy máu nghiêm trọng (được gọi là xuất huyết do giãn vỡ tĩnh mạch).
- Dịch cổ trướng: Cổ trướng là tình trạng tích tụ chất lỏng trong ổ bụng của người bệnh xơ gan. Cổ trướng cũng có thể khiến người bệnh cảm thấy khó thở hoặc đầy tức bụng. Để điều trị cổ trướng bác sĩ thường sẽ kê đơn các loại thuốc gọi là thuốc lợi tiểu, giúp cơ thể bài tiết bớt chất lỏng dư thừa. Ngoài ra, người mắc bệnh cổ trướng cũng được khuyến nghị giảm lượng muối trong khẩu phần ăn hằng ngày.
- Nhiễm trùng dịch cổ trướng: Nhiễm trùng dịch cổ trướng là tình trạng nhiễm trùng các chất lỏng tích tụ trong ổ bụng của người bệnh xơ gan. Triệu chứng phổ biến nhất của nhiễm trùng dịch cổ trướng bao gồm sốt, đau bụng, lú lẫn. Tuy nhiên, không phải lúc nào bệnh nhiễm trùng này cũng có các triệu chứng rõ rệt, do đó người bệnh cần thăm khám sức khỏe thường xuyên để kịp thời phát hiện bệnh.
- Hội chứng gan thận: Khi mắc bệnh xơ gan, các sẹo xơ ở gan sẽ làm gián đoạn một phần dòng máu đến thận, dẫn đến suy thận. Biểu hiện của biến chứng này là người bệnh sẽ đi tiểu ít dần, thậm chí không thể đi tiểu được nữa. Đây là biến chứng rất nguy hiểm có thể dẫn tới tử vong.
- Các biến chứng về phổi và tim: Xơ gan và các vấn đề liên quan mà nó gây ra với hệ tuần hoàn có thể dẫn đến một số vấn đề với phổi và tim. Khi các cơ quan này bị ảnh hưởng, người bệnh sẽ cảm thấy khó thở, mệt mỏi, sút cân và xuất hiện nhiều triệu chứng bất thường khác.
- Các bất thường về máu: Hạ natri máu, rối loạn đông máu…là những bất thường mà người mắc bệnh xơ gan thường gặp phải, ảnh hưởng rất lớn đến quá trình điều trị và sức khỏe của người bệnh.
PHƯƠNG PHÁP CHẨN ĐOÁN XƠ GAN
Không có xét nghiệm nào có thể chẩn đoán chắc chắn xơ gan. Tuy nhiên, bác sĩ có thể sử dụng một số xét nghiệm và kiểm tra để xác định khả năng mắc bệnh và xác định mức độ tổn thương gan.
KHÁM THỂ CHẤT
Bác sĩ sẽ tìm kiếm các dấu hiệu và triệu chứng của xơ gan, chẳng hạn như:
- Vàng da hoặc lòng trắng mắt vàng
- Mạch máu mạng nhện trên da
- Vết thâm trên da
- Lòng bàn tay đỏ
- Sưng đau ở bụng
XÉT NGHIỆM MÁU
Xét nghiệm máu có thể giúp bác sĩ phát hiện các dấu hiệu của tổn thương gan, chẳng hạn như:
- Tăng nồng độ men gan (ALT, AST)
- Giảm nồng độ albumin
- Tăng nồng độ bilirubin
- Tăng nồng độ gamma-glutamyl transferase (GGT)
XÉT NGHIỆM HÌNH ẢNH
Xét nghiệm hình ảnh có thể giúp bác sĩ nhìn thấy gan và xác định mức độ tổn thương. Các xét nghiệm hình ảnh có thể được sử dụng bao gồm:
- Siêu âm gan
- Chụp cắt lớp vi tính (CT) gan
- Chụp cộng hưởng từ (MRI) gan
SINH THIẾT GAN
Sinh thiết gan là một thủ thuật trong đó bác sĩ lấy một mẫu mô nhỏ từ gan để kiểm tra dưới kính hiển vi. Sinh thiết gan có thể giúp xác định chẩn đoán xơ gan, xác định mức độ tổn thương gan và chẩn đoán ung thư gan.
Tùy thuộc vào các triệu chứng và kết quả xét nghiệm, bác sĩ có thể chỉ định một hoặc nhiều xét nghiệm trên để chẩn đoán xơ gan.
PHƯƠNG PHÁP ĐIỀU TRỊ BỆNH XƠ GAN
ĐIỀU TRỊ NGUYÊN NHÂN CƠ BẢN GÂY XƠ GAN
- Sử dụng thuốc để kiểm soát viêm gan siêu vi
- Cai rượu
- Giảm cân
- Sử dụng thuốc kiểm soát các nguyên nhân và triệu chứng khác của xơ gan
ĐIỀU TRỊ CÁC BIẾN CHỨNG CỦA XƠ GAN
- Cổ trướng và phù
- Tăng áp tĩnh mạch cửa
- Nhiễm trùng
- Bệnh não gan
PHẪU THUẬT GHÉP GAN
Phẫu thuật ghép gan là lựa chọn điều trị duy nhất cho những trường hợp xơ gan tiến triển khiến gan mất khả năng hoạt động.
Ghép gan là một cuộc phẫu thuật lớn, phức tạp và có thể gây ra nhiều biến chứng.
Chỉ những người bệnh đáp ứng các tiêu chí nhất định mới được chỉ định ghép gan.
CÁCH PHÒNG NGỪA XƠ GAN
Để phòng ngừa xơ gan, cần thực hiện các biện pháp sau:
- Tiêm phòng viêm gan B và C: Vắc-xin viêm gan B và C có thể giúp ngăn ngừa nhiễm virus này.
- Kiểm soát cân nặng: Giảm cân nếu bị thừa cân hoặc béo phì có thể giúp giảm nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ.
- Không uống rượu quá nhiều: Uống nhiều rượu có thể gây tổn thương gan và dẫn đến xơ gan.
- Tuân thủ điều trị nếu mắc bệnh gan:Nếu mắc bệnh gan, cần tuân thủ điều trị theo chỉ định của bác sĩ để ngăn ngừa bệnh tiến triển.
Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào của xơ gan, hãy đi khám bác sĩ ngay.
