Giấc ngủ là một điều rất quan trọng để chúng ta có thể duy trì được sức khỏe. Bệnh nhân mất ngủ cần điều trị với các thuốc gây ngủ nhưng không phải ai trong số đó cũng hiểu hết được nguy cơ của các loại thuốc ngủ, đặc biệt là các loại thuốc ngủ liều mạnh.
THUỐC NGỦ LÀ GÌ?
Thuốc ngủ nghĩa là những thuốc có tác dụng gây ngủ và tạo giấc ngủ gần giống như giấc ngủ sinh lý. Giúp người bệnh mất ngủ nạp năng lượng và duy trì các hoạt động, sinh hoạt vào ngày hôm sau.
Các thuốc ngủ hiện nay có rất nhiều loại khác nhau, với tác dụng và cơ chế tác động khác nhau bao gồm các loại thuốc chống trầm cảm, thuốc an thần gây ngủ, thuốc hỗ trợ giấc ngủ không kê đơn như các thuốc kháng histamin.
Trong đó, các loại thuốc ngủ liều mạnh phải kể đến bao gồm:
NHÓM THUỐC DẪN XUẤT CỦA BARBITURIC
Nhóm Barbituric bao gồm các chất có tác dụng ức chế hệ thần kinh trung ương, với hiệu quả an thần, gây ngủ, và chống co giật tùy thuộc vào liều lượng. Các thành viên nổi bật của nhóm này, như phenobarbital (Gardenal) và pentobarbital (Nembutal), có thời gian tác dụng kéo dài từ 8 đến 12 giờ. Tuy nhiên, sự ít sử dụng hiện nay phản ánh từ việc xuất hiện nhiều tác dụng phụ và nguy cơ liều độc cao, có thể vượt quá liều điều trị từ 5 đến 10 lần.
NHÓM DẪN XUẤT CỦA BENZODIAZEPIN
Nhóm dẫn xuất của Benzodiazepin có tác dụng chủ yếu là an thần và gây ngủ. Đây là loại thuốc ngủ liều mạnh và có khả năng gây ra tình trạng quen thuộc và phụ thuộc khi sử dụng lâu dài. Các hoạt chất như diazepam, bromazepam, và clonazepam (Seduxen, Valium, Lexomil, Rivotril) thường được chỉ định cho các trường hợp mất ngủ do kích thích, lo âu, căng thẳng, cũng như để kiểm soát các cơn động kinh và co giật liên quan đến sốt cao, hội chứng cai rượu.
THUỐC NGỦ KHÁC
Các thuốc ngủ khác, như Ambien, Lunesta, và Rozerem, thường được ưa chuộng hơn do có tác dụng an thần nhẹ, ít tác dụng phụ, và không gây ra hội chứng cai như hai nhóm thuốc trước. Tuy nhiên, cần chú ý rằng sử dụng liều lượng cao có thể dẫn đến tình trạng độc tố và thậm chí tử vong.
NHỮNG TÁC HẠI CỦA VIỆC DÙNG THUỐC NGỦ LIỀU MẠNH
Khi dùng thuốc ngủ, bên cạnh những lợi ích mà thuốc mang lại thì những thuốc này có thể tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây hại cho cơ thể, đặc biệt là lạm dụng các thuốc ngủ liều mạnh hay thuốc ngủ liều cực mạnh. Một số tác hại của thuốc ngủ liều mạng khi sử dụng bao gồm:
NGUY CƠ TỬ VONG NẾU DÙNG QUÁ LIỀU
Quá liều các loại thuốc ngủ có thể dẫn đến nhiều tác hại khác nhau, tùy thuộc vào loại thuốc và liều lượng cụ thể. Một số người sử dụng thuốc ngủ với mục đích tự tử, vì những chất này ở liều lượng cao thường gấp từ 5 đến 20 lần so với liều điều trị, có thể gây ra các tác hại nghiêm trọng đến cơ thể và thậm chí dẫn đến tử vong.
Mặc dù ngày nay quản lý việc sử dụng thuốc ngủ đã được cải thiện và một số loại thuốc hỗ trợ giấc ngủ có thể an toàn hơn, giảm thiểu tác hại quá liều. Tuy nhiên, nguy cơ tử vong do quá liều vẫn tồn tại. Việc sử dụng các thuốc này cần tuân thủ đúng theo hướng dẫn của bác sĩ và không nên tự tăng liều mà không có sự giám sát chuyên nghiệp.
GẶP PHẢI NHỮNG TÁC DỤNG PHỤ NGHIÊM TRỌNG
Thuốc ngủ kê đơn, mặc dù mang lại lợi ích trong việc cải thiện giấc ngủ, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều tác hại, đặc biệt là trong việc cản trở quá trình thở bình thường, đặt ra nguy cơ nguy hiểm đối với những người mắc các bệnh phổi mãn tính như hen suyễn, khí phế thũng, và bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD). Các tác dụng phụ thường gặp của thuốc ngủ kê đơn bao gồm:
TÁC ĐỘNG ĐẾN HỆ THỐNG HÔ HẤP
- Cản trở quá trình thở bình thường*: Đặc biệt lo ngại đối với những người có bệnh lý hô hấp như hen suyễn, khí phế thũng, COPD.
- Nguy cơ tăng của hội chứng ngưng thở giấc ngủ (Sleep Apnea)*: Gây nguy cơ cao hơn cho hiện tượng này, đặc biệt trong trường hợp bệnh lý hô hấp.
TÁC ĐỘNG ĐẾN HỆ THỐNG THẦN KINH VÀ GIÁC QUAN
- Chóng mặt và lú lẫn: Có thể ảnh hưởng đến cảm giác cân bằng và tăng nguy cơ tai nạn.
- Nóng rát, ngứa ở bàn tay, cánh tay, bàn chân: Gây ảnh hưởng đến sự thoải mái và tăng sự không an ninh.
TÁC ĐỘNG ĐẾN HỆ TIÊU HÓA VÀ THỨC ĂN
- Rối loạn tiêu hoá: Gồm táo bón hoặc tiêu chảy, gây ảnh hưởng đến chức năng tiêu hóa.
- Thay đổi cảm giác thèm ăn: Có thể ảnh hưởng đến lối sống dinh dưỡng và cân nặng.
TÁC ĐỘNG ĐẾN TÂM TRẠNG VÀ SỰ TỈNH TÁO
- Buồn ngủ ban ngày kéo dài: Gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống hàng ngày và hiệu suất làm việc.
- Chậm chạp, suy giảm trí nhớ, hay quên: Gây ảnh hưởng đến khả năng tập trung và công việc hàng ngày.
TÁC ĐỘNG ĐẾN SỨC KHỎE TOÀN DIỆN
- Cơ thể suy nhược mệt mỏi vào sáng ngày hôm sau: Ảnh hưởng đến năng suất và tinh thần làm việc.
NGUY CƠ PHỤ THUỘC VÀO THUỐC
Các thuốc ngủ liều mạng như dẫn xuất barbiturat hay dẫn xuất benzodiazepin có thể gây ra phụ thuộc vào thuốc hay gọi là nghiện thuốc nếu dùng liều cao, kéo dài. Nghĩa là nếu dùng liên tục thì bạn dừng lại sẽ gây ra triệu chứng hội chứng cai như vật vã, bồn chồn, kích thích, khó ngủ…Điều này có thể giảm hơn nếu như bạn không lạm dụng thuốc, tuân thủ thời gian điều trị và cần tuân thủ nguyên tắc ngừng thuốc. Không tự ý ngừng đột ngột, mà cần giảm liều và dừng thuộc một cách từ từ.
NGUY CƠ GÂY HẠI NẾU UỐNG THUỐC NGỦ LIỀU MẠNH QUÁ NHIỀU
Khi sử dụng thuốc ngủ với liều lượng vượt quá chỉ định, ngoài nguy cơ tử vong, người sử dụng có thể gặp phải các triệu chứng và tác dụng phụ khác. Dưới đây là một số biểu hiện thường gặp khi sử dụng quá nhiều thuốc ngủ:
- Ngủ mê mệt và ngủ quá nhiều: Ngủ sâu và kéo dài hơn thời gian cần thiết, dẫn đến sự mệt mỏi và lơ mơ.
- Mất kiểm soát về hành vi: Khả năng kiểm soát hành vi giảm sút, có thể dẫn đến các tình trạng không kiểm soát được.
- Đau bụng: Mặc dù hiếm, nhưng sử dụng quá mức có thể gây ra chán ăn và táo bón, tác động tiêu cực đến hệ tiêu hóa.
- Nhịp thở không đều: Thuốc ngủ quá liều có thể gây ra rối loạn nhịp thở, bao gồm thở chậm hoặc thậm chí gây ngừng thở tạm thời khi đang ngủ. Trong trường hợp nếu có biểu hiện nguy cơ ngừng thở khi ngủ và mất ý thức, cần thực hiện hô hấp nhân tạo ngay lập tức và đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất.
MỘT SỐ THUỐC NGỦ GÂY ẢNH HƯỞNG TỚI CHỨC NĂNG GAN VÀ THẬN
Cũng như nhiều thuốc khác, nếu dùng thuốc ngủ cũng có thể gây ảnh hưởng tới chức năng gan thận. Nên cần chú ý chức năng hai cơ quan này trước khi dùng thuốc.
LƯU Ý KHI BỊ KHI DÙNG THUỐC ĐIỀU TRỊ MẤT NGỦ
Để cải thiện giấc ngủ mà không phải sử dụng thuốc, có một số biện pháp chăm sóc giấc ngủ mà bạn đã đề cập đến là rất hữu ích. Dưới đây là một số điều bạn nên chú ý để tối ưu hóa giấc ngủ:
- Tạo một không gian yên tĩnh, tối và thoải mái để ngủ. Đảm bảo nhiệt độ phòng làm việc cho bạn, không quá nóng hoặc quá lạnh.
- Tránh sử dụng caffeine và nicotine trước khi đi ngủ. Hạn chế việc sử dụng các thiết bị điện tử có ánh sáng xanh trước giờ đi ngủ.
- Đi ngủ và thức dậy vào cùng một thời điểm hàng ngày để tăng cường đồng hồ sinh học của bạn.
- Thực hành các kỹ thuật thư giãn như thiền, yoga, hoặc đọc sách để giảm căng thẳng.
- Học cách quản lý căng thẳng bằng cách tham gia hoạt động giải trí hoặc thể thao nhẹ.
- Thực hiện tập thể dục nhẹ nhàng mỗi ngày, nhưng tránh tập luyện cường độ cao vào buổi tối.
- Tiếp xúc với ánh sáng mặt trời vào buổi sáng sớm giúp định hình chu kỳ giấc ngủ của bạn.
- Hạn chế ăn uống trước khi đi ngủ để tránh cảm giác đầy bụng hoặc đói vào ban đêm.
- Nếu bạn cần ngủ vào ban ngày, hạn chế thời gian ngủ ngắn và tránh ngủ quá 30 phút.
- Cân nhắc sử dụng các loại thảo dược như cây lúa mạch, valerian để hỗ trợ giấc ngủ.
- Nếu sử dụng thuốc ngủ, hãy tuân thủ đúng liều lượng và tham khảo ý kiến của bác sĩ.
- Không sử dụng chất kích thích như rượu bia khi đang sử dụng thuốc ngủ để tránh tác dụng phụ và tăng nguy cơ tai nạn.
Khi bạn cảm thấy bản thân đủ sẵn sàng để không dùng thuốc và muốn ngừng dùng thuốc ngủ kê đơn, hãy nói với bác sĩ để có lộ trình thích hợp cho bạn. Tránh ngừng đột ngột vì một số thuốc gây hội chứng cai.
Các thuốc ngủ liều mạnh có thể mang lại lợi ích tức thì với giấc ngủ, nhưng nó lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ gây hại nếu bạn dùng sai cách. Chính vì vậy, trước khi dùng bạn cần hiểu rõ được nguy cơ gây hại của thuốc để tránh những tác dụng đáng tiếc xảy ra.
