Hen phế quản, hay còn được biết đến là hen suyễn, là tình trạng viêm mạn tính của đường thở. Điều này gây ra tắc nghẽn đường thở, làm hạn chế sự lưu thông của khí và xuất hiện các triệu chứng như khò khè, khó thở, nặng ngực, và cơn ho tái diễn. Bệnh thường tái phát nhiều lần, đặc biệt là trong thời tiết chuyển mùa, và có thể nguy hiểm nếu không được theo dõi và điều trị kịp thời.
HEN PHẾ QUẢN LÀ GÌ?
Hen phế quản là một bệnh lý đường hô hấp mãn tính, đặc trưng bởi tình trạng viêm đường dẫn khí và co thắt phế quản. Khi tiếp xúc với các yếu tố kích thích, phế quản của người bệnh vốn rất nhạy cảm sẽ phản ứng một cách dữ dội, biểu hiện bởi các triệu chứng như khó thở, khò khè, nặng ngực và ho. Tùy vào mức độ kích thích các tiểu phế quản và tùy vào cơ địa của từng bệnh nhân mà cơn hen phế quản biểu hiện ở mức độ nặng nhẹ khác nhau.
TRIỆU CHỨNG HEN PHẾ QUẢN
Các triệu chứng thường gặp bao gồm:
- Khó thở, thở rít: Đây là triệu chứng điển hình nhất của bệnh hen phế quản. Khó thở thường xảy ra khi thở ra, người bệnh phải thở gấp, thở dốc, có thể nghe thấy tiếng thở rít.
- Nặng ngực: Người bệnh cảm thấy ngực bị đè nặng, khó thở, khó chịu.
- Ho, nhất là khi gắng sức hoặc về đêm: Ho có thể là ho khan hoặc ho có đờm. Ho thường xuất hiện khi gắng sức, vận động hoặc về đêm.
- Nghẹt mũi: Nghẹt mũi thường xuất hiện ở người lớn, ít gặp ở trẻ em.
- Đau ngực: Đau ngực thường xuất hiện ở người bệnh hen phế quản nặng.
- Buồn nôn, nôn: Buồn nôn, nôn thường xuất hiện ở trẻ em khi có cơn hen phế quản cấp.
NGUYÊN NHÂN BỆNH HEN PHẾ QUẢN
Các nguyên nhân và yếu tố khởi phát cơn hen phế quản bao gồm:
TÁC NHÂN DỊ ỨNG
- Dị nguyên đường hô hấp: Bụi nhà, phấn hoa, nấm mốc, lông động vật, khói thuốc lá, các chất từ công nghiệp.
- Dị nguyên thực phẩm: Hải sản, trứng, thịt gà, lạc.
- Thuốc: Một số loại thuốc như aspirin, penicillin.
TÁC NHÂN NHIỄM KHUẨN
- Bệnh lý nhiễm khuẩn đường hô hấp: Viêm mũi, viêm xoang, viêm họng, viêm amidan.
TÁC NHÂN KHÔNG DỊ ỨNG
- Di truyền: Tiền sử gia đình có người mắc hen phế quản.
- Yếu tố tâm lý: Stress, lo âu, tâm trạng căng thẳng.
Những người có tiền sử gia đình hoặc cơ địa dị ứng cao hơn có nguy cơ cao hơn. Đối với những người đã được chẩn đoán hen phế quản, tiếp xúc với các tác nhân kích thích có thể gây khởi phát cơn hen cấp.
ĐƯỜNG LÂY TRUYỀN BỆNH HEN PHẾ QUẢN
Hen phế quản không phải là một bệnh truyền nhiễm, không do virus hay vi khuẩn gây ra, nên nó không lây truyền từ người này sang người khác. Các hoạt động sinh hoạt hàng ngày của bệnh nhân không làm lây lan bệnh hen phế quản.
Tuy nhiên, người bệnh hen phế quản có thể bị nhiễm trùng đường hô hấp trên, chẳng hạn như cảm lạnh, cúm, viêm xoang,… Các bệnh lý này có thể làm cho các triệu chứng của bệnh hen phế quản trở nên trầm trọng hơn.
ĐỐI TƯỢNG NGUY CƠ BỆNH HEN PHẾ QUẢN
Đối tượng nguy cơ của bệnh Hen phế quản bao gồm những người có cơ địa dị ứng hoặc tiền sử gia đình có người mắc hen phế quản. Đối với những người đã được chẩn đoán hen phế quản, việc tiếp xúc với các tác nhân kích thích có thể gây khởi phát cơn hen cấp.
CÁC BIỆN PHÁP CHẨN ĐOÁN BỆNH HEN PHẾ QUẢN
KHÁM LÂM SÀNG
Bác sĩ sẽ căn cứ vào lý do vào viện của bệnh nhân cùng các triệu chứng khai thác được, từ đó định hướng chẩn đoán và tiến hành khám lâm sàng. Việc này không chỉ giúp bác sĩ chẩn đoán bệnh mà còn giúp loại trừ các bệnh lý khác có triệu chứng tương tự như Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), viêm đường hô hấp,…
ĐO CHỨC NĂNG HÔ HẤP
Bệnh nhân sẽ được làm Hô hấp ký, đo lưu lượng đỉnh trước và sau khi sử dụng thuốc giãn phế quản. Nếu chức năng phổi cải thiện sau khi dùng thuốc giãn phế quản thì bệnh nhân có khả năng cao bị hen phế quản.
CHẨN ĐOÁN HÌNH ẢNH
X-Quang ngực hay CT Scan có thể cho những hình ảnh bất thường trong bệnh hen phế quản. Tuy nhiên, các xét nghiệm này thường không được sử dụng để chẩn đoán hen phế quản mà chỉ được sử dụng để loại trừ các bệnh lý khác.
MỘT SỐ XÉT NGHIỆM KHÁC
Một số xét nghiệm khác như xét nghiệm Methacholine, xét nghiệm NO, xét nghiệm bạch cầu ưa acid trong đàm,… có thể hữu ích trong một số trường hợp.
CÁC BIỆN PHÁP ĐIỀU TRỊ BỆNH HEN PHẾ QUẢN
THUỐC KIỂM SOÁT HEN PHẾ QUẢN DÀI HẠN
Các loại thuốc kiểm soát hen phế quản dài hạn thường được sử dụng hàng ngày, bao gồm:
- Corticosteroid dạng hít: Đây là loại thuốc kiểm soát hen phế quản hiệu quả nhất. Corticosteroid dạng hít giúp giảm viêm đường dẫn khí và giảm sản xuất chất nhầy.
- Thuốc kích thích beta tác dụng kéo dài: Các loại thuốc này giúp giãn phế quản và giúp người bệnh dễ thở hơn.
- Thuốc đường hít kết hợp: Các loại thuốc này kết hợp corticosteroid dạng hít và thuốc kích thích beta tác dụng kéo dài.
- Leukotriene: Các loại thuốc này giúp giảm viêm đường dẫn khí.
- Theophylin: Đây là loại thuốc ít được sử dụng hơn.
THUỐC CẮT CƠN HEN CẤP
Các loại thuốc cắt cơn hen cấp thường được sử dụng khi người bệnh có cơn hen cấp, bao gồm:
- Thuốc kích thích beta tác dụng ngắn: Các loại thuốc này giúp giãn phế quản và giúp người bệnh dễ thở hơn.
- Corticosteroid đường uống/tiêm tĩnh mạch: Các loại thuốc này giúp giảm viêm đường dẫn khí.
- Ipratropium: Đây là loại thuốc giúp giãn phế quản.
LỐI SỐNG
Ngoài việc sử dụng thuốc, người bệnh hen phế quản cũng cần lưu ý một số vấn đề về lối sống để giúp kiểm soát bệnh tốt hơn, bao gồm:
- Tập thể dục đều đặn, vừa phải: Tập thể dục có thể giúp cải thiện chức năng phổi và giảm nguy cơ mắc cơn hen cấp.
- Ăn uống hợp lý, bổ sung trái cây và rau xanh: Một chế độ ăn uống lành mạnh có thể giúp tăng cường sức khỏe tổng thể và giúp kiểm soát hen phế quản.
- Phòng tránh các yếu tố dễ gây khởi phát cơn hen: Người bệnh hen phế quản cần tránh tiếp xúc với các yếu tố dễ gây khởi phát cơn hen như khói bụi, lông động vật, phấn hoa, thuốc lá,…
PHƯƠNG PHÁP ĐÔNG Y
Trong Y Học Cổ Truyền, hen phế quản được biết đến với nhiều tên gọi khác nhau như háo huyễn, háo hỗng, và có nguyên nhân chủ yếu do sự rối loạn hoạt động của một trong ba tạng cơ thể. Ngoài việc điều trị theo phương pháp Tây y, việc bấm huyệt Đản Trung cũng thường được thực hiện để phòng ngừa hoặc làm giảm các triệu chứng của bệnh lý này chỉ trong vài phút.
PHÒNG NGỪA BỆNH HEN PHẾ QUẢN
Hiện nay, chưa có biện pháp nào có thể ngăn ngừa hoàn toàn bệnh hen phế quản. Tuy nhiên, việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa sau đây có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh hen phế quản:
Hạn chế tiếp xúc với các tác nhân dị ứng:
- Vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, thường xuyên hút bụi, giặt chăn màn, gối,…
- Tránh nuôi động vật trong nhà.
- Khi ra ngoài trời, cần đeo khẩu trang để tránh hít phải bụi, phấn hoa,…
- Bệnh nhân dị ứng với loại thực phẩm nào thì cần tránh ăn uống loại thực phẩm đó.
Phòng tránh nhiễm khuẩn đường hô hấp:
- Tiêm phòng đầy đủ các loại vắc-xin phòng bệnh hô hấp.
- Rửa tay sạch sẽ thường xuyên, đặc biệt là trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
- Tránh lo âu, căng thẳng quá mức:
Duy trì lối sống lành mạnh, cân bằng.
- Tập thể dục thường xuyên, vừa phải.
- Tìm các biện pháp thư giãn, giải tỏa stress.
Hen phế quản là bệnh đường hô hấp mạn tính, xuất phát từ yếu tố kích thích, thường là các tác nhân dị ứng. Bệnh không lây lan giữa người và người khác, liên quan đến cơ địa và di truyền. Kiểm soát tốt bệnh giúp giảm cơn hen và cải thiện chất lượng cuộc sống.
