Cây mã đề là một loài cây phổ biến được trồng rộng rãi ở nhiều vùng của Việt Nam. Đây là một loại cây thuốc quý được sử dụng phổ biến trong điều trị các bệnh liên quan đến gan và thận.
TÌM HIỂU VỀ CÂY MÃ ĐỀ
Cây mã đề hay bông mã đề còn được biết đến với tên gọi “mã tiền xá”, có tên khoa học là Plantago asiatica. Đây là loài cây thân thảo và có tuổi thọ lâu dài. Cây có khả năng tái sinh thông qua nhiều phương pháp khác nhau, thường là thông qua việc phát triển nhánh hoặc bằng cách tạo ra hạt. Thân cây thường cao khoảng 10-15 cm.
Mã đề có thể dễ nhận biết qua hình dạng của lá, mà thường có hình dạng giống “thìa” hoặc hình trứng. Gân lá thường chạy dọc theo đường sống và tất cả lá thường tập trung ở ngọn và gốc cây.
Về tính chất, mã đề có vị ngọt và tính lạnh. Cây này có tác dụng chính trong việc điều trị các vấn đề như tiểu đường, ho khan kéo dài, viêm phế quản, tiêu chảy và một số bệnh khác thường gây ra cảm giác khó chịu. Các triệu chứng thường gặp như đau mắt, đỏ mắt, chảy nước mắt, hoặc cảm giác khó chịu trong hệ hô hấp cũng có thể được giảm nhẹ bằng cách sử dụng mã đề.
Các phần của cây được sử dụng làm thuốc bao gồm hạt mã đề sau khi phơi hoặc sấy khô được gọi là xa tiền tử, toàn bộ cây không rễ sau khi phơi hoặc sấy khô được gọi là xa tiền thảo, và lá cây được sử dụng tươi hoặc sau khi phơi hoặc sấy khô.
Thành phần của cây mã đề
Lá của cây mã đề chứa nhiều thành phần quan trọng như axit phenolic, iridoid (bao gồm catalpol, aucubosid), và một loạt flavonoid như quercetin, apigenin, baicalin, cùng với chất nhầy. Hạt của cây cũng có chứa nhiều chất nhầy, dầu béo và các loại đường.
Tác dụng của cây mã đề rất đa dạng, bao gồm khả năng kích thích sự tiểu tiện và tiết mật, cũng như khả năng chống viêm và loét, giảm đờm và ho, và ứng phó với tiểu tiện không đều. Vậy lá mã đề có tác dụng gì? câu trả lời đó là tác dụng lợi tiểu và lợi mật.
Theo Y Học Cổ Truyền, mã đề được sử dụng để làm dịch thuốc có tác dụng làm sạch nhiệt độc, làm dịu cơn ho, làm thông đờm và kích thích tiểu tiện. Ngoài ra, loại thảo dược này còn được cho là có hiệu quả trong việc điều trị các vấn đề như ho có đờm, viêm phế quản, viêm thận, sỏi bàng quang, viêm gan, viêm loét dạ dày và tá tràng. Liều lượng thông thường là khoảng 10-16g mỗi ngày, dưới dạng nước sắc.
BÔNG MÃ ĐỀ CÓ TÁC DỤNG GÌ?
THANH NHIỆT, LỢI TIỂU
Sử dụng 10g hạt mã đề và 2g cam thảo, pha trong 600ml nước. Sau đó, sắc lấy khoảng 200ml nước cốt, chia thành 3 phần uống và dùng làm 3 liều trong ngày.
CHỨNG CHỐC LỞ Ở TRẺ NHỎ
Sử dụng một nắm lá mã đề tươi, rửa sạch và thái nhỏ. Sau đó, nấu chín và ăn cùng với 100g-150g giò để còn sống. Tiếp tục ăn loại thực phẩm này trong vài ngày có thể giúp trẻ phục hồi khỏi tình trạng bệnh.
ĐIỀU TRỊ CÁC BỆNH LIÊN QUAN ĐẾN THẬN
Trong điều trị viêm cầu thận cấp tính, phương pháp thường kết hợp sử dụng mã đề cùng với thạch cao và ma hoàng. Bổ sung thêm đại táo, quế chi và cam thảo trong liều lượng 6g. Mỗi ngày, có thể sắc uống 1 thang thuốc.
Trong trường hợp viêm cầu thận mạn tính, phương pháp điều trị thường kết hợp mã đề 16g với phục linh, hoàng bá, rễ cỏ tranh, hoàng liên, trư linh và mộc thông theo tỷ lệ khác nhau. Mỗi ngày, cũng nên sắc uống 1 thang thuốc.
Đối với sỏi bàng quang, phương pháp điều trị thường sử dụng 30 gram mã đề kết hợp với 30g rau diếp cá, kim tiền thảo. Mỗi ngày, cần sắc uống 1 thang thuốc, chia thành 2 lần uống trong ngày, duy trì trong 5 ngày.
Trong trường hợp sỏi đường tiết niệu, thường dùng 20g mã đề, 30g kim tiền thảo và 20g rễ cỏ tranh. Mỗi ngày, có thể sắc uống 1 thang thuốc, hoặc uống nhiều lần trong một ngày tùy thuộc vào tình trạng bệnh nhân.
ĐIỀU TRỊ ĐI TIỂU RA MÁU
Chuẩn bị 12g lá mã đề và 12g lá ích mẫu, giã nát và vắt lấy nước cốt để uống. Đây là một phương pháp điều trị dành cho người già mắc chứng tiểu ra máu và cảm thấy nhiệt trong cơ thể: Hạt mã đề được giã nhỏ cho đến khi thành bột, sau đó được bọc trong khăn vải sạch và ngâm trong 2 bát nước sôi cho đến khi còn lại một bát. Lọc bỏ bã và lấy nước, sau đó hòa hỗn hợp này vào 3 cốc gạo nấu cháo. Cháo này được sử dụng để ăn khi đói. Uống loại thuốc này giúp làm mát cơ thể, đặc biệt là trong những ngày nắng nóng, và cũng có thể cải thiện tình trạng của đôi mắt.
CHỮA CHẢY MÁU CAM
Lá mã đề tươi được hái và rửa sạch, sau đó giã nát. Sau khi giã nát, ít nước được thêm vào để làm ẩm lá, sau đó lá được vắt kỹ để lấy nước cốt uống.
Trong trường hợp chảy máu cam, nên nằm yên trên giường với đầu được nâng cao. Bã của cây mã đề có thể đắp lên trán để giúp chữa bệnh. Nếu máu cam chảy ra quá nhiều, có thể sử dụng bông sạch cuộn tròn và đặt nút bông vào mũi chảy. Uống thuốc trong vài ngày có thể giúp giảm thiểu tình trạng chảy máu cam.
NHỮNG LƯU Ý KHI UỐNG BÔNG MÃ ĐỀ
Mã đề có tác dụng thanh nhiệt, nhưng không thể lạm dụng cây mã đề để giải khát. Loại cây này có tác dụng lợi tiểu mạnh mẽ, điều này có thể gây ra những tác dụng không mong muốn cho người sử dụng.
Phụ nữ đang trong giai đoạn mang thai, đặc biệt là trong 3 tháng đầu, tuyệt đối không nên sử dụng nước mã đề để uống, vì điều này có thể tăng nguy cơ sảy thai.
Người có thận yếu hoặc bị suy thận mạn tính cũng không nên sử dụng loại cây này cho bất kỳ mục đích nào.
Người khỏe mạnh hoặc có sức khỏe bình thường cũng nên hạn chế sử dụng nước mã đề vào buổi tối, vì tác dụng lợi tiểu mạnh mẽ của nó có thể khiến họ phải thức dậy để tiểu vào ban đêm.
NHỮNG CÂU HỎI THƯỜNG GẶP
1. Tác dụng phụ của bông mã đề:
Bông mã đề an toàn cho hầu hết mọi người khi sử dụng ở liều lượng khuyến cáo. Tuy nhiên, một số người có thể gặp các tác dụng phụ nhẹ như buồn nôn, tiêu chảy, đầy hơi và nổi mẩn da.
2. Ai không nên sử dụng bông mã đề?
Người mang thai, cho con bú hoặc đang sử dụng thuốc làm loãng máu không nên sử dụng bông mã đề.
3. Bông mã đề có tương tác với thuốc nào khác không?
Bông mã đề có thể tương tác với một số loại thuốc, bao gồm thuốc làm loãng máu, thuốc lợi tiểu và thuốc hạ huyết áp. Nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bông mã đề nếu bạn đang sử dụng bất kỳ loại thuốc nào khác.
KẾT LUẬN
Mã đề mang lại nhiều tác dụng đáng kể, tuy nhiên điều quan trọng là phải sử dụng đúng cách, với liều lượng phù hợp và kết hợp chính xác với các bài thuốc khác. Để có kết quả tốt nhất trong việc sử dụng mã đề làm thuốc chữa bệnh, nên tìm kiếm ý kiến từ các chuyên gia và bác sĩ.
