Áp xe là thuật ngữ chỉ tình trạng tổn thương xuất hiện bọc mủ sau khi bị viêm nhiễm. Căn bệnh này có thể phát triển khắp nơi trên cơ thể khá nguy hiểm, thậm chí gây tử vong. Vậy áp xe nguyên nhân do đâu? Áp xe có dấu hiệu gì? Bệnh chẩn đoán và phòng ngừa như thế nào? Hãy cùng phunutoancau tìm hiểu chi tiết qua bài viết sau đây.
BỊ ÁP XE LÀ GÌ?
Áp xe là một tổn thương viêm nhiễm, khu trú thành một khối mềm, bên trong chứa đầy mủ. Mủ là một chất lỏng màu vàng hoặc trắng, có mùi hôi, được tạo thành từ các tế bào bạch cầu chết, xác vi trùng, chất lỏng và mô chết.
DẤU HIỆU VÀ TRIỆU CHỨNG CỦA ÁP XE
Áp xe thường có các dấu hiệu và triệu chứng sau:
- Khối u mềm, lùng nhùng: Đây là dấu hiệu điển hình của áp xe. Khối u thường có kích thước từ vài mm đến vài cm, có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào trên cơ thể.
- Da vùng áp xe thường nóng, đỏ, sưng nề: Đây là dấu hiệu của phản ứng viêm do nhiễm trùng.
- Chạm vào thấy đau: Áp xe thường gây đau khi chạm vào.
- Có thể có sốt, ớn lạnh: Sốt và ớn lạnh là những dấu hiệu chung của nhiễm trùng.
PHÂN LOẠI BỆNH ÁP XE
PHÂN LOẠI ÁP XE DỰA TRÊN VỊ TRÍ
Áp xe có thể được phân loại dựa trên vị trí của nó trong cơ thể. Các loại áp xe phổ biến bao gồm:
- Áp xe da: Áp xe da là loại áp xe phổ biến nhất. Nó có thể xảy ra ở bất kỳ vị trí nào trên da, nhưng thường gặp nhất ở những vùng da có nhiều tuyến mồ hôi và tuyến bã nhờn, chẳng hạn như nách, mông, bẹn và mặt.
- Áp xe miệng: Áp xe miệng có thể xảy ra ở răng, nướu, amidan hoặc cổ họng.
- Áp xe cơ quan nội tạng: Áp xe cơ quan nội tạng có thể xảy ra ở bất kỳ cơ quan nào trong cơ thể, chẳng hạn như gan, thận, phổi hoặc não.
PHÂN LOẠI ÁP XE DỰA TRÊN NGUYÊN NHÂN
Áp xe có thể được phân loại dựa trên nguyên nhân gây ra nó. Các loại áp xe phổ biến bao gồm:
- Áp xe do vi khuẩn: Đây là loại áp xe phổ biến nhất. Nó thường do vi khuẩn Staphylococcus aureus hoặc Streptococcus pyogenes gây ra.
- Áp xe do ký sinh trùng: Áp xe do ký sinh trùng thường xảy ra ở các nước đang phát triển. Một số loại ký sinh trùng có thể gây áp xe bao gồm sán lá gan, giun chỉ và amip.
- Áp xe do nấm: Áp xe do nấm thường xảy ra ở những người có hệ miễn dịch suy yếu.
- Áp xe do virus: Áp xe do virus rất hiếm gặp.
DỰA TRÊN MỨC ĐỘ NGHIÊM TRỌNG
Áp xe có thể được phân loại dựa trên mức độ nghiêm trọng của nó. Các loại áp xe phổ biến bao gồm:
- Áp xe nông: Áp xe nông là loại áp xe nằm ở lớp bề mặt của da. Nó thường nhỏ và không gây ra nhiều triệu chứng.
- Áp xe sâu: Áp xe sâu là loại áp xe nằm ở lớp sâu của da hoặc các mô bên dưới da. Nó thường lớn hơn áp xe nông và có thể gây ra nhiều triệu chứng, chẳng hạn như sốt, đau và sưng.
- Áp xe nghiêm trọng: Áp xe nghiêm trọng là loại áp xe có thể đe dọa tính mạng. Nó thường xảy ra ở các cơ quan nội tạng và có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng, chẳng hạn như nhiễm trùng máu.
NGUYÊN NHÂN GÂY ÁP XE
VI KHUẨN
Vi khuẩn là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra áp xe, chiếm khoảng 80% các trường hợp. Các loại vi khuẩn thường gặp gây áp xe bao gồm:
- Staphylococcus aureus: Đây là loại vi khuẩn phổ biến nhất gây ra áp xe dưới da, áp xe răng, áp xe vú, áp xe não,…
- Streptococcus pyogenes: Loại vi khuẩn này thường gây ra áp xe họng, áp xe amidan, áp xe phổi,…
- Pseudomonas aeruginosa: Loại vi khuẩn này thường gây ra áp xe đường tiết niệu, áp xe gan, áp xe phổi,…
KÝ SINH TRÙNG
Ký sinh trùng cũng là một nguyên nhân gây áp xe, đặc biệt là ở các nước kém phát triển và đang phát triển. Các loại ký sinh trùng thường gặp gây áp xe bao gồm:
- Giun chỉ: Giun chỉ là những loại giun ký sinh trong cơ thể người, thường gây ra áp xe ở các cơ quan nội tạng như gan, phổi,…
- Sán lá gan: Sán lá gan là một loại ký sinh trùng sống trong gan người, có thể gây ra áp xe gan.
- Amip: Amip là một loại ký sinh trùng sống trong đường ruột người, có thể gây ra áp xe não, áp xe gan,…
CÁC YẾU TỐ KHÁC
Ngoài vi khuẩn và ký sinh trùng, một số yếu tố khác cũng có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh áp xe, bao gồm:
- Hệ miễn dịch suy yếu: Người có hệ miễn dịch suy yếu do mắc các bệnh mạn tính như đái tháo đường, AIDS,… có nguy cơ mắc bệnh áp xe cao hơn.
- Vết thương hở: Vết thương hở là một đường vào cho vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể và gây áp xe.
- Vật nhọn đâm vào da: Vật nhọn đâm vào da cũng có thể làm nhiễm trùng da và gây áp xe.
- Thói quen hút thuốc lá: Hút thuốc lá làm giảm khả năng miễn dịch của cơ thể, từ đó làm tăng nguy cơ mắc bệnh áp xe.
Tóm lại, nguyên nhân chính gây ra bệnh áp xe là do nhiễm trùng. Các loại nhiễm trùng có thể là do vi khuẩn, ký sinh trùng hoặc các yếu tố khác.
NHỮNG NGƯỜI CÓ NGUY CƠ MẮC BỆNH ÁP XE
Những người có nguy cơ mắc bệnh áp xe cao hơn so với những người khác bao gồm:
- Môi trường sống, sinh hoạt bẩn, mất vệ sinh: Môi trường sống, sinh hoạt bẩn, mất vệ sinh là điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển và gây nhiễm trùng. Những người sống trong môi trường này có nguy cơ mắc bệnh áp xe cao hơn.
- Tiếp xúc nhiều với người bị nhiễm trùng trên da: Tiếp xúc nhiều với người bị nhiễm trùng trên da, đặc biệt là những người có các vết thương hở, có thể khiến vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể và gây áp xe.
- Người nghiện rượu bia, sử dụng ma túy: Rượu bia và ma túy có thể làm suy giảm hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ bị nhiễm trùng. Những người nghiện rượu bia, sử dụng ma túy có nguy cơ mắc bệnh áp xe cao hơn.
- Người gầy nhom, suy kiệt, hệ miễn dịch kém: Người gầy nhom, suy kiệt, hệ miễn dịch kém cũng có nguy cơ mắc bệnh áp xe cao hơn. Điều này là do hệ miễn dịch của những người này không đủ khả năng chống lại nhiễm trùng.
- Bệnh nhân ung thư, đái tháo đường, AIDS, hay viêm loét đại tràng,…: Những bệnh nhân mắc các bệnh này thường có hệ miễn dịch kém, khiến cơ thể dễ bị nhiễm trùng. Do đó, họ có nguy cơ mắc bệnh áp xe cao hơn.
- Bị chấn thương nặng: Chấn thương nặng có thể làm tổn thương da, khiến vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể và gây áp xe.
- Đang thực hiện hóa trị: Hóa trị có thể làm suy giảm hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ bị nhiễm trùng. Do đó, những người đang thực hiện hóa trị có nguy cơ mắc bệnh áp xe cao hơn.
- Sử dụng corticoid thời gian dài và chích thuốc tĩnh mạch: Corticoid là một loại thuốc có thể làm suy giảm hệ miễn dịch. Những người sử dụng corticoid thời gian dài và chích thuốc tĩnh mạch có nguy cơ mắc bệnh áp xe cao hơn.
- Mắc các bệnh về máu như bạch cầu, hồng cầu hình liềm: Các bệnh về máu có thể làm suy giảm hệ miễn dịch, khiến cơ thể dễ bị nhiễm trùng. Do đó, những người mắc các bệnh về máu như bạch cầu, hồng cầu hình liềm có nguy cơ mắc bệnh áp xe cao hơn.
KHI NÀO CẦN GẶP BÁC SĨ?
Người bệnh cần gặp bác sĩ khi thấy xuất hiện những dấu hiệu bất thường sau:
- Một khối u ngày càng lớn.
- Bất kỳ đâu trên cơ thể có khối u kéo dài hơn 2 tuần.
- Một cục cứng và không di chuyển.
- Một khối u hoặc sưng ở da.
- Có khối u và hệ thống miễn dịch suy giảm hoặc bệnh tiểu đường.
- Có vết loét rộng hơn 1cm hoặc 0,5 inch.
- Sốt.
Ngoài ra, người bệnh cần lưu ý báo ngay với bác sĩ nếu thấy các khối u có dấu hiệu nghiêm trọng sau:
- Một khối u gây đau, đỏ hoặc nóng và người bệnh cảm thấy rùng mình.
- Khối u sưng hoặc đỏ lan ra ngoài.
- Sốt cao đồng thời mắc các bệnh mãn tính hoặc đang dùng steroid, hóa trị và lọc máu.
- Dịch chảy ra từ áp xe hoặc có khối u ở khu vực bất kỳ giữa áp xe và ngực.
PHƯƠNG PHÁP CHẨN ĐOÁN ÁP XE
Bác sĩ chẩn đoán áp xe bằng cách khám, hỏi người bệnh về các triệu chứng áp xe và lấy mẫu mủ từ áp xe đi xét nghiệm để xác định loại vi khuẩn gây bệnh. Điều này sẽ giúp bác sĩ đưa ra phương pháp điều trị tốt nhất và phù hợp nhất với tình trạng của người bệnh.
Trường hợp áp xe sâu hơn bao gồm cả áp xe bên trong sẽ khó chẩn đoán hơn vì không thể nhìn thấy áp xe. Vì vậy, bác sĩ cần thực hiện các xét nghiệm hình ảnh gồm:
- Siêu âm: một xét nghiệm hình ảnh y tế an toàn bằng việc dùng sóng âm thanh để tạo video thực tế về các cơ quan nội tạng.
- Chụp CT (chụp cắt lớp vi tính): Dùng tia X và máy tính tạo ra hình ảnh của một mặt cắt ngang cơ thể.
- Chụp cộng hưởng từ (MRI): Dùng một nam châm lớn, sóng vô tuyến và máy tính để tạo ra hình ảnh rõ ràng về các cơ quan và cấu trúc cơ thể.
CÁCH ĐIỀU TRỊ ÁP XE
ĐIỀU TRỊ ÁP XE DA
Các áp xe nhỏ (dưới 1cm hoặc nhỏ hơn 0,5inch), gần bề mặt da có thể điều trị bằng kháng sinh bôi. Tuy ổ áp xe có khả năng dẫn lưu tự nhiên nhưng người bệnh không nên cố gắng tự dẫn lưu hoặc làm vỡ áp xe. Nếu người bệnh nặn mủ ra khỏi áp xe, vi khuẩn dễ dàng lây lan sang các vùng da khác hoặc nhiễm vào các mô sâu hơn. Hơn nữa, người bệnh cũng không dùng kim hoặc dụng cụ sắc nhọn đâm vào trung tâm áp xe gây tổn thương mạch máu bên dưới và khiến nhiễm trùng lan rộng.
Nếu áp xe lớn hơn hoặc không đáp ứng với kháng sinh bôi, bác sĩ sẽ cần phẫu thuật dẫn lưu. Trong thủ thuật này, bác sĩ sẽ gây tê khu vực xung quanh áp xe và cắt một lỗ nhỏ để dẫn lưu mủ ra ngoài. Sau đó, bác sĩ sẽ băng lại vết thương và hướng dẫn người bệnh cách chăm sóc tại nhà.
ĐIỀU TRỊ ÁP XE MIỆNG
Để loại bỏ áp xe trên nướu, bác sĩ cũng thực hiện thủ thuật phẫu thuật dẫn lưu. Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của áp xe, bác sĩ có thể rút tủy răng hoặc nhổ bất kỳ răng nào bị ảnh hưởng và kê thuốc kháng sinh.
ĐIỀU TRỊ ÁP XE NỘI TẠNG
Áp xe nội tạng thường là một tình trạng nghiêm trọng và cần được điều trị bằng phẫu thuật. Trong thủ thuật này, bác sĩ sẽ mở ổ áp xe và dẫn lưu mủ ra ngoài. Ngoài ra, bác sĩ cũng có thể kê thuốc kháng sinh để điều trị nhiễm trùng.
CHĂM SÓC SAU ĐIỀU TRỊ ÁP XE
Sau khi điều trị áp xe, người bệnh cần tuân theo hướng dẫn của bác sĩ để chăm sóc vết thương và ngăn ngừa nhiễm trùng tái phát. Một số lưu ý khi chăm sóc vết thương sau điều trị áp xe bao gồm:
- Vệ sinh vết thương sạch sẽ bằng nước muối sinh lý hoặc dung dịch sát trùng theo hướng dẫn của bác sĩ.
- Băng lại vết thương bằng băng vô trùng.
- Thay băng hàng ngày hoặc khi băng bị ướt.
- Sử dụng thuốc giảm đau theo chỉ định của bác sĩ.
- Theo dõi tình trạng vết thương và báo ngay cho bác sĩ nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường nào.
PHÒNG NGỪA ÁP XE
Để phòng ngừa áp xe, cần thực hiện các biện pháp sau:
- Giữ gìn vệ sinh sạch sẽ cơ thể và môi trường sống.
- Tránh tiếp xúc với người bị nhiễm trùng.
- Kiểm soát tốt các bệnh lý nền như tiểu đường, AIDS,…
- Tiêm vắc-xin đầy đủ theo khuyến cáo của bác sĩ.
Áp xe là tình trạng bệnh thường xảy ra trên nhiều bộ phận cơ thể. Nếu người bệnh không được điều trị sớm, áp xe phát triển nặng hơn, xuất hiện mủ, gây đau đớn. Thông qua bài này, mong rằng người bệnh hiểu hơn về áp xe cũng như biết cách điều trị và phòng ngừa bệnh.
